“Jajko pojawia się w filmach, literaturze, mitach kosmogonicznych, a nawet przysłowiach czy zagadkach. Interesowali się nim zarówno Kolumb, jak i Tesla. Jajko to twór uniwersalny i wręcz… doskonały – także z punktu widzenia żywienia i zdrowia człowieka” – mówi Agnieszka Piskała, specjalistka ds. żywienia.
Jajko a witaminy
Nikt jeszcze nie rozstrzygnął co było pierwsze: jajko czy kura? Ten spór okazuje się być jednak mało istotny w porównaniu z tym, co na temat tego produktu już ustalono. Opinie dietetyków i badaczy wskazują jednoznacznie, że jajko jest doskonałym źródłem wartości odżywczych. To prawdziwa bomba witaminowa. Najważniejszym jego składnikiem jest białko. Zawiera w swoim składzie wszystkie niezbędne dla naszego organizmu aminokwasy, z których zbudowane jest białko jaja i do niego właśnie porównywana jest jakość odżywcza innych białek np. zawartych w mleku i jego przetworach, mięsie czy roślinach strączkowych.
Jajko to również skarbnica istotnych dla naszej urody witamin A, D i E oraz z grupy B, a także aminokwasów siarkowych, które są głównym budulcem zdrowej skóry, błyszczących włosów i mocnych paznokci. Zawiera także żelazo oraz lecytynę która obniża poziom cholesterolu. Kolejnym, cennym składnikiem obecnym w jajku, a konkretnie jego żółtku są barwniki – ksantofil i luteina, które skutecznie walczą z wolnymi rodnikami, chronią przed szkodliwym działaniem promieni UV-A i UV-B oraz zapobiegają odkładaniu się złogów w ścianach tętnic.
Jajko a poziom cholesterolu
Warto zatem sięgać po jajka w swojej codziennej diecie. Pytanie tylko, jak często? “Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) dopuszcza spożycie nawet 10 jajek tygodniowo. Zalecenia te dotyczą jednak osób, które mają prawidłowy poziom cholesterolu. Dla tych, u których cholesterol jest powyżej normy, taka liczba jajek może być zbyt duża. Warto przy tym pamiętać, że jajko gości w naszych posiłkach także w innych formach, np. w makaronach, naleśnikach, ciastach czy kotletach. Bezpiecznym rozwiązaniem jest spożywanie około 2-3 jaj tygodniowo” – mówi Agnieszka Piskała.
Jajko a wiek
Ze względu na bogactwo składników odżywczych jajka powinniśmy jeść przez całe życie. Należy o nich pamiętać zwłaszcza w przypadku żywienia dzieci. Już od 6. miesiąca życia w ich jadłospisie powinno pojawić się pół żółtka co drugi dzień, gdyż jest ono mniej alergenne niż białko. Od około 10. miesiąca jajka możemy wprowadzać do diety co drugi dzień, o ile nie stwierdzono alergii. Z jajek nie powinny też rezygnować osoby starsze, których dieta często bywa nieco mniej zróżnicowana i uboższa w pełnowartościowe produkty.
Jajko jajku nierówne
“Jajka nie da się w diecie niczym zastąpić, ponieważ nie ma drugiego produktu spożywczego, który posiadałby tak zróżnicowane właściwości odżywcze. Można je jednak pozyskiwać od różnych zwierząt. Najbardziej popularne obok jajka kurzego są jajka przepiórcze” – wyjaśnia Agnieszka Piskała i dodaje, że mają one podobną wartość odżywczą do kurzych, jednakże trzeba zjeść cztery jajka przepiórek, by osiągnąć równowartość jednego od kury. Jajka przepiórcze są też mniej alergenne, dlatego często są rozwiązaniem dla małych dzieci. Na rynku można również dostać jajka kacze i gęsie. Mają one dość oleisty smak, a ich białko po ugotowaniu jest twardsze od kurzego i bardziej gumowate. Żółtka jaj gęsich i kaczych doskonale sprawdzają się jako dodatek do ciast, naleśników czy makaronów.
Jajka pochodzą też z różnych chowów. Najczęściej przez nas spotykane na półkach sklepowych są te od kur trzymanych w klatkach. Zdaniem Agnieszki Piskały, takie jajko nie będzie uboższe pod względem składników odżywczych, ale może zawierać większą ilość hormonów stresu ze względu na metodę chowu kur. Nic więc dziwnego, że ostatnio coraz popularniejszym trendem jest kupowanie jaj z hodowli ściółkowych lub ekologicznych. “Takie jaja będą nie tylko smaczniejsze, ale też naładowane pozytywną energią” – twierdzi specjalistka. Rodzaj hodowli podpowie nam umieszczony na opakowaniu kod: X-YY-AABBCCDD, gdzie X oznacza sposób hodowli:
0 – chów ekologiczny
1 – chów wolnowybiegowy
2 – chów ściółkowy
3 – chów klatkowy
YY – to symbol kraju pochodzenia jaj (dla Polski będzie to PL).
Pozostałe dane to oznaczenie producenta jaj (weterynaryjny numer identyfikacyjny):
AA to województwo (02 – dolnośląskie, 04 – kujawsko-pomorskie, 06 – lubelskie, 08 – lubuskie, 10 – łódzkie, 12 – małopolskie, 14 – mazowieckie, 16 – opolskie, 18 – podkarpackie, 20 – podlaskie, 22 – pomorskie, 24 – śląskie, 26 – świętokrzyskie, 28 – warmińsko-mazurskie, 30 – wielkopolskie, 32 – zachodniopomorskie). BB wskazuje powiat (szczegółowe oznaczenia powiatów można znaleźć na stronie GUS). CC to kod zakresu działalności (np. 13 oznacza prowadzenie fermy pozyskującej jaja konsumpcyjne – powyżej 350 kur niosek). DD oznacza kod konkretnej firmy.
Jajko a kuchnia
Jajko jest produktem, który przez dość długi czas zachowuje świeżość. W lodówce możemy je trzymać nawet przez trzy tygodnie. Należy przy tym pamiętać, że jajka mają zdolność pochłaniania obcych zapachów. By na dłużej zachowały świeżość nie należy ich myć przed włożeniem do lodówki, ważne jednak, by umyć, a następnie sparzyć je wrzątkiem, gdy chcemy je przyrządzić.
Jak sprawdzić, czy jajko jest świeże? Białko kilkudniowego jaja nie rozlewa się, przylega do żółtka, jest przejrzyste. Natomiast żółtko jest kuliste, gładkie, bez plam. Innym sposobem na weryfikację jest próba wody. Bardzo świeże jaja, włożone do naczynia z wodą, będą leżały poziomo na dnie, a stare, nie nadające się do jedzenia, wypłyną na powierzchnię.
Czy wiesz, że…
- Jajka na twardo doskonale smakują w mało znanej w polskiej kuchni wersji marynowanej. To szybka w przygotowaniu, oryginalna przekąska np. dla niezapowiedzianych gości.
- Mitem jest, że jajka podnoszą poziom złego cholesterolu. W żółtku jaja znajduje się lecytyna, która dzięki wielonienasyconym kwasom tłuszczowym redukuje stężenie tego związku we krwi. Lecytyna ma też właściwości przeciwzapalne i przeciwzakrzepowe, a także poprawia pracę wątroby oraz układu nerwowego.
- Dla osób poszukujących oryginalności w smakach ciekawym zaskoczeniem sensorycznym mogą być brązowo-zielone jaja charakterystyczne dla kuchni azjatyckiej. Takie danie jest w Chinach przysmakiem od co najmniej 600 lat. Przygotowanie tego specjału polega na zakopaniu jajka w ziemi na długie tygodnie. Najpierw gotuje się je, potem umieszcza w blaszanym naczyniu wypełnionym roztworem gliny, niegaszonego wapna, soli, herbaty, łusek ryżowych i wody. Dopiero tak przygotowany, szczelnie zamknięty pojemnik leżakuje około 100 dni. Jaja nabierają wtedy ciemnego koloru i charakterystycznego zapachu. Serwuje się je z octem winnym i imbirem.
- Jaja strusie ważą około 1,5 kg i nie są dobrym rozwiązaniem dla osób, które chcą sobie przygotować szybki posiłek. Ugotowanie na miękko takiego jajka trwa około 45 minut, a na twardo nawet dwie godziny.
- Faktem jest, że osoby, które od dziecka jedzą regularnie jajka nie mają problemów z cholesterolem w wieku dorosłym. Problemy z jego za wysokim poziomem mogą pojawić się w sytuacji, gdy po dłuższej, wieloletniej przerwie zaczynamy znowu wprowadzać jajka do codziennych posiłków. *
- Mitem jest, że jedzenie jajek jest niekorzystne dla serca. Świadczą o tym badania przeprowadzone na niemal 120 tys. początkowo zdrowych kobiet i mężczyzn, którzy codziennie jedli jedno jajko lub więcej. W czasie 14 lat trwania eksperymentu nie zwiększyło się u nich ryzyko ataku serca lub udaru, nie chorowali też na choroby sercowo-naczyniowe częściej niż osoby zjadające średnio mniej niż jedno jajko tygodniowo. Jedynie u cukrzyków jedno jajko dziennie oznaczało niewielki wzrost ryzyka rozwoju choroby serca (w stosunku do osób rzadko jedzących jajka). **
Smacznego!
* Two-egg diet cracks cholesterol issue, University of Surrey, Bruce Griffin
** Badanie przeprowadzone prze dr Luc Djousse i J. Michael Gaziano, Harvard University