Czytaj także: Precz z przerzutami!
Towarzyszy nam ono zawsze, ale szczególnie silne jest latem. Okresowe, krótkie intensywne opalanie, szczególnie jeśli związane jest z oparzeniami słonecznymi, jest bardziej szkodliwe niż ciągła ekspozycja na działanie Słońca. Niestety, właśnie latem lubimy szczególnie wystawiać skórę na działanie Słońca. Z każdym rokiem rośnie też liczba osób wyjeżdżających na wakacje do krajów południowych, w których natężenie słonecznego promieniowania ultrafioletowego jest znacznie wyższe niż w Polsce.
Rak skóry to poważny problem zdrowotny!
Nowotwory skóry inne niż czerniak to najczęściej występujące na świecie nowotwory człowieka.
Dane Światowej Organizacji Zdrowia mówią, że każdego roku na świecie od 2 do 3 milionów osób zapada na raki skóry inne niż czerniak, a u ponad 130 000 osób diagnozowany jest czerniak.
Rak skóry inny niż czerniak rzadko jest przyczyną zgonów. Jednak, przy wielkiej liczbie zachorowań, liczba zgonów powodowanych rakami skóry jest podobna do tej, jaką powoduje np. rak szyjki macicy.
Warto wiedzieć:
Od wielu lat obserwuje się na całym świecie dramatyczny wręcz przyrost zachorowań na czerniaka, groźny i bardzo złośliwy nowotwór, nadzwyczaj szybko tworzący przerzuty i w tym stadium praktycznie nieuleczalny Czerniak jest przyczyną ponad 80% zgonów powodowanych rakami skóry. Liczba nowo diagnozowanych przypadków czerniaka podwaja się co dziesięć lat i obecnie zajmuje on dwunaste miejsce na liście najbardziej powszechnych nowotworów człowieka. Niepokojące jest i to, że coraz częściej występuje on u ludzi młodych, podczas gdy w przeszłości z reguły wykrywany był u ludzi po sześćdziesiątce. Współcześnie ok. 50% przypadków czerniaka odnotowuje się w populacji tzw. „młodych dorosłych” tzn. grupie pięćdziesięciolatków.W wielu krajach obserwuje się przewagę zachorowań u kobiet w stosunku do mężczyzn, ale w krajach o największej zachorowalności (Australia, USA) rozkład nowych zachorowań jest zbliżony dla obu płci.U kobiet czerniak najczęściej umiejscowiony jest na podudziu (między kolanem a kostką).U mężczyzn najczęstszym umiejscowieniem czerniaka jest tułów, przede wszystkim skóra pleców.W grupie chorych w wieku powyżej 65 lat czerniak najczęściej pojawia się u obu płci na twarzy.
Etiopatologia czerniaka jest wciąż mało poznana i nie potrafimy obecnie określić przyczyn obserwowanego szybkiego wzrostu zachorowań na tę chorobę.
Wiadomo jednak, że:
Najczęściej (może nawet zawsze) rozwija się on na podłożu istniejących lub pojawiających się jako nowe, pigmentowych zmian skórnych.Prawdopodobieństwo zachorowania jest w pewnym stopniu proporcjonalne do liczby znamion i piegów, jakie mamy na ciele. Szczególnie ostrożne powinny być osoby o jasnej karnacji skóry i/lub jasnych włosach oraz te, u których przypadki czerniaka wystąpiły w bliższej lub dalszej rodzinie.Prawdopodobieństwo wystąpienia czerniaka rośnie u osób, które doznały oparzeń słonecznych (szczególnie w dzieciństwie, w okresie przed dojrzewaniem), a także u tych, którzy z przyczyn zawodowych lub dla rekreacji spędzają dużo czasu na wolnym powietrzu.Czerniak, podobnie jak inne nowotwory, jest uleczalny praktycznie prawie zawsze kiedy wykryty zostanie we wczesnym stadium. Jeśli istotnie jest to wczesne stadium, to cała kuracja sprowadza się do niewielkiego zabiegu wycięcia zmiany nowotworowej.
Sposoby leczenia czerniaka nie zmieniły się od ponad trzydziestu lat, a postęp w leczeniu jest związany głównie ze zwiększeniem odsetka czerniaków usuwanych we wczesnych stadiach zaawansowania. Możliwości leczenia w stadium zaawansowanym są ograniczone i wyniki stosowanej terapii systemowej z wykorzystaniem cytostatyków są niesatysfakcjonujące.
Chorzy, u których wycięty czerniak był we wczesnym stadium, czyli miał grubość poniżej 1mm mają 90% szans na przeżycie bez wznowienia choroby w okresie 5 lat. Chorzy, u których grubość czerniaka przekroczyła 3,5 mm mają zaledwie 50% szans na przeżycie bez wznowienia choroby w okresie 5 lat, nawet jeśli nie mają objawów rozsiewu ogólnoustrojowego.
Wzrost odsetka czerniaków usuwanych wcześnie, czyli gdy ich grubość nie przekracza 1 mm, jest notowany przede wszystkim w tych krajach, w których prowadzona jest intensywna edukacja społeczeństwa i personelu medycznego. W tych krajach mimo wzrostu liczby zachorowań na czerniaka, spada liczba zgonów powodowanych tym rakiem.
O znaczeniu wczesnego wykrycia czerniaka najlepiej świadczą dane o przeżywalności pacjentów, u których zdiagnozowaną tę chorobę. W porównywalnym okresie lat 2000-2002 w Polsce okres 5 lat po wykryciu czerniaka przeżywało ok. 66% kobiet i 54% mężczyzn, podczas gdy w USA, w latach 1987-1989 było to 88% pacjentów, natomiast w latach 2002-2008 już 93%.
Powyższe dane dobitnie ilustrują, jak niezmiernie ważne jest wczesne rozpoznanie czerniaka, jednak na tym etapie choroba jest trudna do uchwycenia i wykrycia. Właśnie dlatego Światowa Organizacja Zdrowia zaleca, aby każdy co najmniej raz w roku odwiedził lekarza i poprosił o zbadanie skóry na całym ciele. Ze względu na koszty takich badań, nie ma na całym świecie państwa, w którym zalecenie to zostało w pełni wprowadzone w życie.
Ocenia się, że w jednej czwartej przypadków, czerniak pierwotnie zauważony zostaje przez członków rodziny. Jak doradzają organizatorzy „Białej Niedzieli”: oglądajmy się więc i jeśli zauważymy, że pojawiło nam się nowe znamię lub jakieś dobrze nam znane i zasiedziałe na naszej skórze przejawia „chęć do życia”, powiększa się, zmienia barwę lub zaczyna mieć nowych znajomych, to nie lekceważmy tego i dajmy je obejrzeć lekarzowi, najlepiej dermatologowi lub onkologowi. Najczęściej okazuje się, że to nic groźnego, ale naprawdę lepiej jest „dmuchać na zimne niż się poważnie sparzyć”!
W Interdyscyplinarnym Zespole Optycznych Metod Wczesnego Wykrywania Nowotworów UMK opracowano (w 1993 r.) obiektywną metodę wykrywania czerniaka. Do tej pory przeprowadzono badania ok. 34,5 tys. zmian u ponad 16 tys. pacjentów. Na podstawie zebranych wyników czułość metody jest oceniana na ok. 82%. Metoda była testowana klinicznie również w Centrum Onkologii w Warszawie i w Akademii Medycznej w Szczecinie. Jest całkowicie bezpieczna. Samo badanie zajmuje nie więcej niż 15 minut, nie wymaga pobierania żadnych próbek i przypomina wizytę u fotografa.
Niezmiernie ważnym problemem jest ochrona dzieci przed nadmiernym działaniem Słońca. Jest to problem wciąż w naszym kraju bagatelizowany. Dane epidemiologiczne i doświadczenia innych krajów, szczególnie Australii i USA, jednoznacznie wskazują, że programy społeczne ukierunkowane na zacienianie miejsc do zabawy i rekreacji oraz propagowanie, zwłaszcza wśród rodziców, potrzeby właściwego ubierania dzieci w dni słoneczne (odpowiednie czapki i odzież uszyta z właściwych materiałów) powodują spadek zachorowań na raki skóry w wieku dojrzałym.
XIX edycja „Białej Niedzieli” poświęcona problemowi nowotworów skóry,
w szczególności czerniakowi, odbędzie się w Toruniu 22 września.
„Biała Niedziela” będzie miała miejsce w Akademickiej Przychodni Lekarskiej UMK przy ul. Gagarina 39, tuż obok Klubu Studenckiego „Od Nowa” w godz. 9:00-14:00. Wszyscy zainteresowani proszeni są o zgłaszanie się drogą telefoniczną tel. 56 611 43 41 i 611 47 76. Zapisy wystartują w poniedziałek 16 września o godz. 9:00. Potrwają do wyczerpania limitu miejsc.