Jak się uczyć, żeby się nauczyć? Znajdź swój styl [ĆWICZENIA]

W trakcie rozwoju musimy przyswajać coraz więcej informacji, bodźce mnożą się i stają się coraz bardziej złożone. Także my z wiekiem stajemy się coraz bardziej różnorodni: z wyjątkowymi cechami, osobowością, talentami i zasobami. Niestety, tę różnorodność niszczy system edukacji, który oferuje mało zróżnicowane sposoby uczenia się. Podręczniki, siedzenie w ławkach, wykłady, testy – w tak zorganizowanym systemie często gubi się talenty, wyjątkowość i indywidualny potencjał.

Sir Ken Robinson, uznany na świecie ekspert w dziedzinie innowacyjności, edukacji i zasobów ludzkich, w mądrym i pełnym humoru przemówieniu podczas konferencji TED w 2010 roku podkreślił, że „edukacja, w pewien sposób, jest odpowiedzialna za ograbienie ludzi z ich uzdolnień i talentów. Talenty można porównać do zasobów naturalnych, występujących głęboko w ziemi. Nie leżą na powierzchni, trzeba je znaleźć i wydobyć. W odpowiednich warunkach talenty rozkwitną”.

Ucząc się schematycznymi, szkolnymi metodami, takimi samymi dla wszystkich, nie jesteśmy w stanie wykorzystać w pełni potencjału swojej pamięci i kreatywności. To tak, jakbyśmy jedli przez całe życie tylko fast food – ciężkostrawne, nudne i mało zróżnicowane jedzenie, które nie dostarcza substancji odżywczych. „Dużo ludzi rezygnuje z edukacji – podkreśla Ken Robinson – bo nikt nie karmi ich duszy, nie napędza pasji i nie dodaje energii”. Jednym ze sposobów, aby naukę uczynić ciekawszą, dającą przyjemność oraz spełnienie, jest odnalezienie swojego stylu uczenia się, który może być kluczem do wydobycia talentów i do szybszego zdobywania wiedzy.

Przyswajając informacje ze świata zewnętrznego, robimy użytek ze wszystkich zmysłów, ale z czasem jeden z nich wykształca się lepiej niż pozostałe. W praktyce już w szkole podstawowej próbujemy korzystać z dominującego zmysłu, zdobywając nowe informacje, bo tak jest nam po prostu wygodniej. Styl uczenia się nie jest naszą zdolnością, lecz sposobem, w jaki wolimy się uczyć. Istnieją cztery style uczenia się: wzrokowy, słuchowy, dotykowy (czuciowy) i kinestetyczny. Ucząc się zgodnie ze swoim stylem (czyli tak, jak preferuje mózg), zwiększamy szanse na osiąganie wyższych zdolności.

Aby sprawdzić, jaki jest twój styl uczenia się, możesz wypełnić prosty test, np. w podręczniku „W jaki sposób szybko się uczyć”. Obok znajdziesz opisy wymienionych czterech stylów uczenia się, wraz ze wskazówkami, jak rozwijać swoje preferencje w zdobywaniu wiedzy. Pamiętaj: nie ma dobrych i złych stylów uczenia się. Można powiedzieć, że każdy ma swoje wady i zalety w zależności od zadania. Ludzie, którzy ze względu na swój styl poznawczy gorzej radzą sobie w sytuacjach jednego typu, lepiej radzą sobie w innych.

I. Znajdź swój styl uczenia się

1. Wzrokowcy

Są wrażliwi na elementy wizualne otoczenia, przede wszystkim na kolory i kształty. Mają potrzebę przebywania w ładnym i uporządkowanym środowisku. Są schludni, zwracają uwagę na wygląd zewnętrzny swój i innych ludzi. Łatwo się dekoncentrują, jeśli w ich otoczeniu panuje nieład. Dobrze zapamiętują twarze, ale mają trudności z zapamiętaniem nazwisk. Mówiąc, opisują kształty, wygląd, wielkość. Mówią szybko, utrzymując z rozmówcą kontakt wzrokowy. Używają często takich słów, jak: widzieć, patrzeć, wyobrażać, perspektywa, pokaz, obraz, wygląd, obserwować, np. „widzę teraz, jak do tego doszedłeś”, „to wygląda mało przejrzyście”, „wyglądasz na zmęczoną”, „to wygląda bardzo interesująco”. Najlepiej zapamiętują to, co zobaczą w postaci materiałów graficznych, tekstów, zdjęć, filmów, prezentacji, wykresów. Nie przeszkadza im w nauce muzyka ani odgłosy rozmów, ale wizualna dezorganizacja, nieład i niepasujące do siebie szczegóły wyglądu otoczenia wytrącą ich z równowagi i nie pozwolą się skoncentrować, dopóki niedoskonałość nie zostanie poprawiona. Uczą się najlepiej na przykładach z realnego życia.

ĆWICZENIE:

Jeśli jesteś wzrokowcem, najskuteczniej będziesz się uczył, gdy:

» informacje wzrokowe podane będą w formie słów i liczb, przedstawione jasno i systematycznie,
» wykorzystasz materiał drukowany: książki, gazety, podręczniki, instrukcje, tabele, wykresy, plakaty,
» będziesz miał wokół siebie porządek,
» będziesz miał plan, według którego będziesz pracował,
» najpierw przeczytasz, zanim coś zrobisz,
» będziesz miał kontakt wzrokowy z nauczycielem,
» skorzystasz z pomocy naukowych w formie graficznej lub sam stworzysz notatki w formie ilustracji, schematów, map myśli umożliwiających spojrzenie na całość zagadnienia od razu,
» będziesz w miejscu kolorowym, atrakcyjnym wizualnie, inspirującym,
» zadbasz o wygodne miejsce do siedzenia,
» przy czytaniu będziesz wyobrażać sobie treść w formie barwnego filmu,
» ważne informacje zaznaczysz kolorem,
» to, co masz zapamiętać, będziesz notować na karteczkach i przyczepiać je w miejscach, na które często patrzysz.

Jaki jest twój pomysł na zorganizowanie sobie uczenia się?
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………

2. Słuchowcy

W kontakcie z inną osobą zwracają uwagę na jej imię, nazwisko, dźwięk głosu, sposób mówienia i oczywiście to, co mówi. Przedłużony kontakt wzrokowy jest dla nich rozpraszający. Potrzebują nieustannych bodźców słuchowych. Jeśli przez dłuższy czas przebywają w ciszy, sami wytwarzają dźwięki (nucą, śpiewają, gwiżdżą, mówią do siebie). Mówią dużo i rytmicznie, modulują tembr głosu w trakcie mówienia. Zwykle opisują dźwięki, głosy, muzykę, efekty dźwiękowe, hałas w otoczeniu. Szczegółowo opowiadają o tym, co mówią inni. Używają słów: cichy, głośny, brzmieć, słuchać, głos, odgłosy, dźwięk, hałaśliwy, rozmawiać, harmonia, słyszeć, np. „ten pomysł brzmi interesująco”, „co słychać?”, „jak ci się z nim rozmawiało?”, „posłuchaj, jakie to ciekawe”. Słuchowcy z łatwością uczą się języków obcych. Pamiętają to, co usłyszą lub sami opowiadają. Najchętniej uczą się w grupie bądź z drugą osobą, poprzez zadawanie pytań i odpowiadanie na nie. W trakcie nauki potrzebują ciszy, gdyż muzyka i hałas ich rozprasza. Najlepiej przyswajają informacje podawane w formie języka mówionego, sami są też często doskonałymi mówcami.

ĆWICZENIE:

Jeśli jesteś słuchowcem, najskuteczniej będziesz się uczył, gdy:

» możesz słuchać innych i dyskutować o swoich koncepcjach,
» nie będziesz słuchał żadnej muzyki w tle podczas nauki i czytania – musi być absolutna cisza (chociaż bardzo lubisz muzykę),
» będziesz dbać o uporządkowane otoczenie z segregatorami i harmonogramami,
» będziesz odczytywał na głos teksty do nauczenia się albo będziesz je głośno powtarzał lub odsłuchasz nagrania z płyty,
» będziesz pracował z drugą osobą, omawiając zagadnienia,
» będziesz dobrze słyszeć nauczyciela,
» będziesz podsumowywać w formie krótkich zdań najważniejsze treści z danej części szkolenia czy materiału, z którego się uczysz,
» opowiesz komuś to, czego się już nauczyłeś,
» poprosisz kogoś o przepytanie cię z opanowanego materiału.

3. Dotykowcy (czuciowcy)

Dotykowcy mają doskonale wyczulony zmysł dotyku, węchu i smaku – dzięki tym zmysłom najszybciej i najprzyjemniej poznają świat. Sa wrażliwi na sygnały płynące z ciała, dzięki czemu łatwo rozpoznają własne emocje, doznania i samopoczucie. Ich gestykulacja jest żywa, ekspresyjna i dynamiczna. Ruch rąk i komunikacja pozawerbalna są dla nich głównym przekaźnikiem informacji. Często trzymają coś w rękach, to ułatwia im skupienie. Wrażliwość czuciowców dotyczy też ludzi wokoło. Są wyczuleni na elementy komunikacji niewerbalnej, a więc na mimikę, gesty, język ciała i ton głosu. Bardziej od słów wychwytują ich wydźwięk emocjonalny. Przeżywają emocjonalnie to, co poznają i czego doświadczają, lubią opowiadać o tych przeżyciach. Używają takich słów, jak: czuć, zimno, ciepło, twardy, miękki, świeży, pachnący, cierpieć, cieszyć się, bać się, mieć wrażenie, lubić, np. „czujesz to?”, „lubisz to uczucie?”, „gładko sobie z tym poradzimy”, „czuję, co masz na myśli”.

Zapamiętują treści działające na emocje. Jeśli coś zanotują, naszkicują bądź narysują, lepiej to przyswajają. Koncentrują się na zadaniach umysłowych i lepiej zapamiętują, gdy trzymają coś w dłoniach, szkicują, używają klawiatury komputera, bawią się włosami, przedmiotami. Często jednak nie potrafią odciąć się od uczuć innych. Nie pozwala się im to skupić na zadaniu i dekoncentruje. Uczą się, angażując zmysł dotyku. Najlepiej zapamiętują informacje powiązane z uczuciami. To właśnie oni często odnajdują się w zawodach związanych z pomaganiem innym. Są wrażliwi na uczucia innych i empatyczni.

ĆWICZENIE:

Jeśli jesteś czuciowcem, najskuteczniej będziesz się uczyć, gdy:

» wykorzystasz doświadczania i eksperymenty – najlepsze zajęcia dla ciebie to warsztaty, gdzie możesz próbować nowych rzeczy i wymieniać się z innymi swoimi przeżyciami,
» będziesz notował, bo już samo pisanie pomaga ci zapamiętać i uporządkować materiał, lepiej myślisz i słuchasz, gdy bazgrzesz, rysujesz lub trzymasz coś w dłoni, np. długopis,
» będziesz siedział w wygodnym fotelu czy leżał na kanapie,
» będziesz słuchać swojej ulubionej muzyki,
» będziesz wykonywać szkice i rysunki,
» zadbasz o przyjazną atmosferę w miejscu, gdzie masz się uczyć; negatywne emocje obniżają twoją zdolność koncentracji,
» podczas czytania będziesz robić notatki kolorowymi pisakami lub ważne pojęcia zapiszesz ozdobną czcionką,
» mapy umysłowe z wieloma ilustracjami ułatwiają ci zapamiętanie materiału.

4. Kinestetycy

Najchętniej i najłatwiej uczą się, gdy sami coś wykonują. Najlepiej przyswajają wiedzę w ruchu, szukają dodatkowych stymulacji, aktywnie uczestniczą w różnych sytuacjach z życia codziennego, eksperymentują, kiedy to tylko możliwe. Takie osoby będą znudzone podczas wykładów czy konferencji. Będą wówczas poszukiwały dodatkowych zajęć czy wodziły wzrokiem za tym, co się porusza. Siedząc na krześle, zwykle kołyszą się lub poruszają nogami. Lubią zmieniać miejsce, podróżować. Są zorientowani na cel i pragmatyczni. Mówią niewiele i lakonicznie, za to często gestykulują. Szybko przechodzą „do konkretów”. Używają słów opisujących działanie: robić, jechać, załatwiać, organizować, ruszać się, szybko, np. „weźmy sprawy we własne ręce”, „trzeba stąpać twardo po ziemi”, „trzymam rękę na pulsie”. Kinestetycy zapamiętują nowe treści poprzez zaangażowanie w aktywność ruchową, a współzawodnictwo dodatkowo nakręca ich do nauki. Wskazane jest, by robili częste przerwy w nauce i wykorzystywali je na ćwiczenia fizyczne lub przemieszczanie się. Mimo że sami potrzebują ruchu, by się uczyć, ruch innych rozprasza ich i dekoncentruje. Często stają się niespokojni, gdy muszą usiedzieć dłuższy czas w jednym miejscu. Ich naturalnym stanem jest aktywność: spacerując po pokoju lub pedałując na rowerze treningowym, potrafią się najlepiej skoncentrować na nauce.

ĆWICZENIE:

Jeśli jesteś kinestetykiem, najskuteczniej będziesz się uczył, gdy:

» będziesz eksperymentować i wypróbowywać w praktyce czynności, których masz się nauczyć,
» będziesz w ruchu, np. chodząc po pokoju,
» będziesz pisać na dużych tablicach lub planszach w pozycji stojącej,
» do nauki włączysz gestykulację i odgrywanie czytanych treści, to pomoże ci lepiej zapamiętywać,
» będziesz grał w gry edukacyjne i ruchowe,
» otoczenie pozostanie nieruchome, bo ruchy innych mocno cię rozpraszają,
» przed rozpoczęciem nauki przejrzysz cały rozdział, oglądając ilustracje i wykresy.

II. Bądź nauczycielem

„To, czego wysłucham, zapomnę. To, czego wysłucham i co zobaczę, zapamiętam.

To, czego wysłucham, co zobaczę i o czym będzie można z kimś podyskutować, zaczynam rozumieć.

To, czego wysłucham, co zobaczę, przedyskutuję i zrobię, pozwoli mi zdobyć wiedzę i umiejętności.

To, czego nauczę innych, doprowadzi mnie do mistrzostwa”.

Trenerzy i nauczyciele stoją przed niełatwym zadaniem – nauczyć grupę ludzi danego materiału tak, aby każdy z uczestników zdobył wiedzę i potrzebne umiejętności. Skuteczne szkolenie musi być „szyte na miarę” i odpowiadać potrzebom jego uczestników oraz ich indywidualnym stylom uczenia się. Jak trenerzy tego dokonują? Opierają swoje programy na cyklu Davida Kolba, amerykańskiego teoretyka w dziedzinie nauczania. Kolb stwierdził, że ludzie uczą się głównie przez doświadczenie, które przebiega w określonych etapach:

° Konkretne doświadczenie – to, czego ucząca się osoba doświadcza i ma okazję wypróbować, np. gra negocjacyjna, odgrywanie roli.

° Refleksyjna obserwacja – refleksja nad tym doświadczeniem, np. obserwacja własnych reakcji, reakcji innych, analizowanie doświadczenia.

° Abstrakcyjna konceptualizacja – dalsza analiza doświadczenia, wyciąganie wniosków i tworzenie uogólnień, odnoszenie do szerszego kontekstu, do dotychczasowej i nowej wiedzy.

° Aktywne eksperymentowanie – sprawdzenie umiejętności w praktycznym działaniu, w nowych sytuacjach.

Kolb sugeruje, że w zależności od tego, jaki styl uczenia się preferuje dana osoba, skoncentruje się na jednym z czterech elementów cyklu.

ĆWICZENIE:

Jak możesz wykorzystać cykl Kolba, ucząc się samodzielnie? Zastanów się, przed jakim wyzwaniem stoisz i czego w najbliższym czasie chcesz się nauczyć. Zaprojektuj swoje autorskie ćwiczenie i wykonaj je.

Źródło: Agnieszka Kozak i Mariola Łaguna „Metody prowadzenia szkoleń”.

III. Włącz ciekawość

Ludzie uczą się skutecznie, kiedy mogą zaangażować się w działanie. Sugata Mitra, profesor technologii informacyjnych na Newcastle University, doktor fizyki i informatyki, w 1999 roku rozpoczął eksperyment, który nazwał „Dziura w ścianie”. Wyniki jego badań dały do myślenia ekspertom od edukacji. Mitra wmontował komputer w mur znajdujący się w dzielnicy slamsów w New Delhi. Urządzenie umieścił na wysokości metra i podłączył do niego internet. Zauważyły go dzieci, które nie mówiły po angielsku i nigdy wcześniej nie widziały komputera ani nie miały pojęcia, co to internet. Mitra powtórzył eksperyment jeszcze kilka razy w Indiach oraz w wielu miejscach na świecie. Wszędzie dzieci szybko opanowywały obsługę komputera i surfowania po sieci. Metodą prób i błędów uczyły się, jak posługiwać się urządzeniem. Badania te dowodzą też, że samouctwo – czyli uczenie się przez doświadczenie – jest czymś naturalnym dla ludzi, a edukacja odbywa się sama, jeśli włączy się w nas… ciekawość.

ĆWICZENIE:

Kiedy pasjonujemy się jakimś tematem, drążenie go i nauka zmienia poczucie czasu. Godzina spędzona na odkrywaniu i wykorzystywaniu wiedzy i umiejętności, które nas fascynują, mija w pięć minut. Pięć minut spędzone nad czymś, co wydaje się nudne, ciągnie się godzinami.
W pierwszym przypadku uczysz się błyskawicznie. W drugim warto, żebyś znalazł w temacie coś, co cię zaciekawi.

Poszukaj odpowiedzi na pytania:

» Z jakich źródeł (innych niż książki) mogę zdobyć wiedzę na ten temat?
» Jakimi metodami mogę się uczyć konkretnego materiału? Film? Czyjaś opowieść? Spróbowanie tego w praktyce? Dyskusja z innymi?
» Jak mogę wykorzystać zdobytą wiedzę w praktyce? Kiedy mi się może przydać?
» Co jeszcze korzystnego/wartościowego wynika dla mnie z tej wiedzy?

ŚCIEŻKI ROZWOJU:

– Ricki Linksman „W jaki sposób szybko się uczyć” wydawnictwo Diogenes 2001

– Agnieszka Kozak, Mariola Łaguna „Metody prowadzenia szkoleń, czyli niezbędnik trenera” GWP 2009

– www.ted.com Pod tym adresem znajdziecie wystąpienia Sugatu Mitry i Sir Kena Robinsona.