Pierwsze skojarzenie, jakie mamy myśląc „jestem zdrowy psychicznie”, najczęściej prowadzi nas do deklaracji „nie mam zdiagnozowanej choroby psychicznej”. Takiej, która wymaga leczenia i opieki medycznej. Warto więc przytoczyć definicję WHO, która wskazuje, że zdrowie psychiczne to nie tylko brak choroby, ale także odczuwanie pełnego komfortu psychicznego, który pozwala nam na samorealizację. Wg WHO, zdrowie psychiczne należy bowiem rozumieć jako stan dobrego samopoczucia, w którym człowiek wykorzystuje swoje zdolności, może radzić sobie ze stresem w codziennym życiu, może wydajnie i owocnie pracować oraz jest w stanie wnieść wkład w życie danej wspólnoty. Zdrowie psychicznie jest niezbędne, aby wykorzystać swój potencjał, radzić sobie z problemami, stresem w życiu prywatnym i zawodowym, ale także rozwijać satysfakcjonujące relacje.
Rozumiejąc szersze podejście do zdrowia psychicznego, nietrudno sobie wyobrazić, że nasze funkcjonowanie i dobrostan psychiczny zależą od szeregu czynników, które wpływają na odczuwaną kondycję. Opisał to w tzw. koncepcji kontinuum, C. Keyes, wskazując, że w okresach trudności, czy działania zwiększonych stresorów, KAŻDY Z NAS może odczuwać problemy zdrowia psychicznego, co charakteryzuje się słabszą kondycją i gorszym samopoczuciem. Taki stan ma ogromny wpływ na nasze zaangażowanie i satysfakcję z pracy, a dalej na realizację celów biznesowych.
Ryzyka dla zdrowia psychicznego są także w miejscu pracy
Pracownik w dobrostanie psychicznym wykazuje się optymizmem, energią i zaangażowaniem w realizację swoich obowiązków. Jest skłonny wzmacniać relacje interpersonalne, ma siłę i chęć stawiać czoła wyzwaniom. Łatwiej znosi porażki. Na jego dobrostan psychiczny ma jednak wpływ wiele czynników, które wzajemnie wzmacniają się i powodują, że w sytuacji zwiększonego stresu, gwałtownie spada nie tylko samopoczucie, ale także zdolność do pracy. Obecny stan pandemii jest tego doskonałą egzemplifikacją.
Źródła i czynniki ryzyka dla dobrostanu psychicznego – przykłady
1. Ryzyko społeczno-gospodarcze, zagrożenie bezrobociem i stan bezrobocia, kryzysy ekonomiczne, stan zagrożenia zdrowia /pandemia, ograniczenia wynikające z przepisów (np. lockdown), ograniczenia mobilności,
2. Ryzyko w miejscu pracy – zakres obowiązków, obciążenie pracą, tempo pracy, poziom dochodów, poziom bezpieczeństwa, poziom kontroli pracy, kultura organizacji, styl przywództwa, stosunki interpersonalne, możliwości socjalizacji (praca offline/online), rozwój kariery zawodowej, empatia i szacunek dla różnorodności, wsparcie w sytuacjach trudnych, wiedza na temat zdrowia psychicznego w organizacji, promocja zdrowia, poziom działań w tym obszarze
3. Ryzyko osobiste – stan zdrowia (np. przechorowanie COVID-19), traumatyczne zdarzenia w życiu (np. choroba wśród bliskich), wsparcie społeczne, sytuacja rodzinna, własne zasoby psychiczne – odporność psychiczna, zachowania związane ze zdrowiem (alkohol, narkotyki)
W obecnym czasie pandemii, widać jak na dłoni, że zdrowie psychiczne pracownika jest wypadkową wielu czynników, które choć są poza kontrolą indywidualną, mogą być adresowane przez spójne działania wewnątrz organizacji, co ma końcowo wpływ na dobrostan jednostki.
Zadbaj o zdrowie psychiczne pracownika na kilku poziomach
Warto zwrócić uwagę, że w sytuacjach kryzysowych, czy nadzwyczajnych, a za taką można uważać czas pandemii, oczy pracodawców powinny być zwrócone w kierunku zapewnienia dobrego funkcjonowania psychicznego pracowników, aby ograniczyć oddziaływanie stresorów, także odwleczona w czasie, oraz ich kumulację.
Zadania dla pracodawcy:
1. Budowanie kultury bezpieczeństwa psychologicznego. Ma ona na celu wzmacnianie takiego środowiska pracy, w którym pracownik pomimo turbulencji i niepewności, nie traci wiary we własne możliwości i w którym może wzmacniać realizację celów firmy dzięki wykorzystaniu swoich mocnych stron.
W praktyce oznacza to takie środowisko zawodowe, w którym:
– istnieje przyzwolenie na błędy, które traktowane są jako lekcja i szansa do rozwoju, a nie pretekst do negatywnej oceny/karcenia pracownika
– tworzy się środowisko „grup wsparcia” – zespołów opartych na empatii i szacunku, wzajemnie dbających o codzienny dobrostan i pozytywne interakcje
– celebruje się każdy mały sukces – to wzmacnia morale zespołu i poczucie przynależności, a także zwiększa optymizm
2. Edukacja dotycząca zdrowia psychicznego, której celem jest zapobieganie eskalacji stresorów, które prowadzą np. do wypalenia zawodowego, zaburzeń adaptacji, czy depresji.
– tworzenie środowiska pracy, które dba o adekwatny poziom obciążenia pracą i promuje przywództwo oparte o partnerską, otwartą i uczciwą komunikacje, dające wsparcie dla funkcjonowania psychicznego
– odczytywanie pierwszych sygnałów pogorszenia dobrostanu psychicznego, aby jak najszybciej zareagować i zapobiec pogorszeniu funkcjonowania, które prowadzi do wyłączenia pracownika z ról społecznych, rodzinnych i zawodowych
3. Regularny monitoring czynników ryzyka organizacyjnego dla dobrostanu psychicznego w różnych grupach pracowniczych. Dla przykładu: liderzy zespołów komercyjnych są narażeni na zwiększony stres wynikający np. z konieczności zarządzania zdalnego, pracownicy produkcji często wyrażają lęk wynikający z konieczności przychodzenia do pracy, pomimo ryzyka zarażenia COVID-19. Pracownicy HR są przeciążeni pracą, wynikającą z ciągłych zmian wewnątrz firmy i rosnącej liczby nowych zadań, uznanych jako priorytetowe. To obciążenie, jeśli trwa długo, jest prostą drogą do wypalenia zawodowego.
Analiza czynników ryzyka pozwoli zaadresować rozwiązania, które działają w danej grupie, a nie są plastrem, który jedynie przykrywa „źródło bólu”. Co więcej, nie zawsze wymagają nakładów finansowych, raczej gotowości do zmiany w podejściu i zwiększania świadomości, przy wykorzystaniu organizacyjnych zasobów wiedzy.
Zdrowie psychiczne pracownika staje się dzisiaj takim samym kapitałem, jak jego zdolności i potencjał. W czasie pandemii, nasz dobrostan decyduje nie tylko o naszym zdrowiu, ale także o zdrowiu całej organizacji. Jeśli dobrostan psychiczny nie zostanie zaadresowany w działaniach firmy, pod znakiem zapytania stoi jej sukces w turbulentnych czasach, a może nawet i przetrwanie.
Źródła: WHO (2001), The World Health Report
Serdecznie zapraszamy do udziału w Konferencji „Zdrowie psychiczne pracownika-wyzwania w czasie pandemii. Wybrane zagadnienia”, która odbędzie się online w dniach 21-22 kwietnia.
Link do zapisu:
https://konferencja.transitiongroup.eu/