Kiedy maluch przychodzi na świat przed terminem, jego bliscy obawiają się o jego przyszłość. Czy będzie zdrowo rosnąć, usamodzielni się, poradzi sobie w szkole? Eksperci zgodnie twierdzą, że wcześniak ma szansę prawidłowo się rozwijać i dogonić swoich rówieśników. Jak pokazuje historia, może też zdarzyć się, że wyrośnie na laureata Nagrody Nobla, genialnego fizyka, wybitnego pisarza czy międzynarodowej sławy baletnicę. Specjaliści podkreślają – najważniejsze jest zapewnienie maluchowi najlepszych warunków dla rozwoju od pierwszych dni życia.
W Polsce rocznie rodzi się 314 000 dzieci, z czego 6,7% przedwcześnie, a więc przed 37. tygodniem ciąży.
Prof. Ryszard Lauterbach, neonatolog, Kierownik Oddziału Klinicznego Neonatologii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie mawia, że niektóre dzieci przychodzą na świat wcześniej, niż było w planach, ponieważ mają światu więcej do zaoferowania. Potwierdzenie tej tezy możemy odnaleźć w biografiach słynnych na całym świecie artystów czy naukowców. Okazuje się, że tym, co wcześniak spieszy nam zaoferować może być teoria względności czy zasady dynamiki rządzące rzeczywistością, doskonała proza czy utwory poetyckie, a nawet zachwycające spektakle baletowe. Historia zna dzieci, które przyszły na świat trochę wcześniej, nadrobiły zaległości rozwojowe, dokonały rzeczy wielkich, czasami na przekór poważnym problemom ze zdrowiem, i wyprzedzały swoje własne czasy.
Wielkie umysły…
Przykład Sir Isaaca Newtona czy Alberta Einsteina pokazuje, że umysł wcześniaka ma szansę rozwinąć się do poziomu geniuszu. Twórca pojęcia grawitacji przyszedł na świat z zaskoczenia, w Boże Narodzenie. Przyjmujące poród położne obawiały się o jego życie, ponieważ miał duże trudności z oddychaniem – były przekonane, że maluch nie przetrwa do momentu przybycia wezwanego w pośpiechu lekarza. Newton zmarł jednak dopiero w wieku 85 lat. Szacuje się, że jego iloraz inteligencji sięgał 170 punktów. Fizyk często z czułością przywoływał wspomnienia swojej mamy – kiedy się urodził, podobno był tak malutki, że mogła schować go w ćwierćlitrowym kubku.
W Unii Europejskiej rodzi się każdego roku 500 000 wcześniaków – tj. jeden na dziesięć noworodków.
Rodzice Alberta Einsteina obawiali się, że nie będzie prawidłowo się rozwijał. Twórca teorii względności i laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki miał w dzieciństwie trudności z nauką czytania i do 9 roku życia nie potrafił płynnie mówić. Dziś jest nie tylko synonimem genialnego naukowca – jego osobowość przeniknęła do świata popkultury, a błyskotliwe wypowiedzi i trafne spostrzeżenia wciąż cytuje się w kontekście wielu ważnych problemów ludzkości.
Genialni artyści…
Wśród znanych z historii wcześniaków nie brakuje również artystów. Amerykański pisarz Mark Twain przyszedł na świat 8 tygodni przed spodziewanym terminem. Jego mama zdecydowała się zatrzymać i wychować chłopca, mimo iż w tamtych czasach nie wierzono, aby miał szansę zdrowo się rozwijać. Twórca “Nędzników” Victor Hugo, kiedy się urodził był podobno nie większy od kuchennego noża. W wieku 15 miesięcy wciąż jeszcze miał trudności z samodzielnym unoszeniem główki. Anna Pawłowa została ochrzczona tuż po narodzinach, ponieważ jej rodzice obawiali się, że nie przeżyje. Została jednak międzynarodowej sławy tancerką baletową, która wraz ze swoim zespołem dawała przedstawienia na całym świecie, a Australijczycy i Nowozelandczycy do dziś spierają się o prawo autorskie do słynnego, nazwanego jej imieniem deseru pavlova. Wokalista, kompozytor i multiinstrumentalista Stevie Wonder stracił wzrok w wyniku przedwczesnego przyjścia na świat. Tymczasem ponad 30 z jego piosenek gościło w pierwszej 10-tce list przebojów. Za utwór I just call to say I love you zdobył Oscara. Dziś ma ósemkę dzieci, a jego partnerka spodziewa się trojaczków.
Wcześniaki są najliczniejszą grupą pacjentów dziecięcych
Właściwa opieka szansą dla wcześniaków
Te przykłady pokazują, że wcześniak ma szansę żyć długo i dokonać wielkich rzeczy. Obecnie dysponujemy także kompletną wiedzą na temat tego, co należy zrobić, aby te szanse maksymalnie zwiększyć.
Zdaniem prof. Lauterbacha, problemy ze zdrowiem kobiet w ciąży to jedna z tych przyczyn przedwczesnych urodzeń, którym specjaliści mogą przeciwdziałać. Podatność na różne schorzenia, w tym poważne choroby cywilizacyjne „programowane” są bowiem w naszym organizmie w okresie płodowym. Prawidłowy przebieg ciąży zwiększa szanse wcześniaków na zdrowy rozwój, a warunkuje go m.in. stosowanie przez przyszłą mamę zbilansowanej diety i podążanie za rekomendacjami w kwestii suplementacji niedoborowych składników odżywczych. Ważna jest również regularna i prawidłowa ocena rozwoju dziecka. Maluch, który przyszedł na świat przed terminem może, zdaniem prof. Lauterbacha, rozwijać się nawet lepiej niż dziecko urodzone o czasie. Warunkiem jest jednak zapewnienie mu jak najdogodniejszych warunków w łonie mamy – zdrowego środowiska do wzrastania*.
Systematycznie prowadzone na całym świecie badania eksperymentalne i obserwacyjne pozwalają specjalistom z zakresu medycyny korzystać w swojej praktyce z wiarygodnych danych, jakich dostarczają i pracować w oparciu o dowody naukowe. Gromadzona na ich podstawie wiedza o składnikach odżywczych, kluczowych z punktu widzenia prawidłowego przebiegu ciąży i zdrowego rozwoju dziecka, stanowi dziś podstawę profilaktyki zdrowotnej, w której zakres wchodzi m.in. uzupełnianie niedoborów żywieniowych w okresie przygotowania do ciąży, w jej trakcie, a także podczas laktacji.
Kwas DHA – niezbędny dla wcześniaka
Kwas dokozaheksaenowy należący do grupy wielonienasyconych kwasów tłuszczowych Omega-3 to jeden z 5 składników odżywczych, obok kwasu foliowego, witaminy D, żelaza i jodu, które do tej pory zostały poddane największej ilości badań, a ich korzystny wpływ na prawidłowy rozwój maluchów został potwierdzony naukowo. Najlepszym źródłem kwasu DHA są algi morskie, rekomendowane przez ekspertów, jako czyste i bezpieczne w stosowaniu przez kobiety w ciąży, karmiące i małe dzieci**.
Zdaniem prof. Lauterbacha, kwas DHA jest składnikiem szczególnym i jednocześnie – najbardziej „skomplikowanym”. Wysoki poziom kwasu DHA obserwuje się w komórkach siatkówki oka i kory mózgowej, a jego właściwy poziom w organizmie warunkuje prawidłowy rozwój ośrodkowego układu nerwowego***. DHA stanowi więc ważny składnik odżywczy dla wcześniaka, zmniejszający późniejsze ryzyko powikłań wynikających z niedojrzałości tego układu, w tym naszego kluczowego organu – mózgu.
Badania prof. Susan Carlson, honorowego członka Amerykańskiego Stowarzyszenia Dietetycznego, nad DHA i rozwojem człowieka, wykazały, że kwas DHA z alg (Life’s DHA) zmniejsza ryzyko przedwczesnego porodu, przed 34. tygodniem ciąży, o ponad 85%
Dieta dla mózgu
Mózg jest centrum dowodzenia, sterującym funkcjami życiowymi naszego organizmu. Jego prawidłowy rozwój warunkuje sprawność procesów poznawczych, zdolność uczenia się, a nawet zachowanie w późniejszym życiu. Podobnie jak inne organy, mózg wcześniaka po urodzeniu nie jest jeszcze w pełni ukształtowany. Jest delikatny i bardziej podatny na uszkodzenia. U wcześniaków istnieje większe ryzyko wystąpienia takich schorzeń, jak ADHD, autyzm, a także uszkodzeń wzroku i słuchu. Maluch, który przyszedł na świat przed terminem może w późniejszym okresie życia mieć trudności z nauką, prezentować zaburzenia ekspresji werbalnej czy funkcji psychomotorycznych. Z tego względu tak ważne jest zapewnienie mu prawidłowego rozwoju poprzez dostarczenie niezbędnego składnika budulcowego układu nerwowego – kwasu DHA. Zanim wcześniak zacznie samodzielne się odżywiać, składnik ten powinien być przyjmowany przez kobietę już okresie ciąży –Składnik ten transportowany jest za pośrednictwem krwi pępowinowej bezpośrednio do krwioobiegu malucha.
Zalecenia suplementacji DHA dla kobiet w okresie ciąży i laktacji
- 200 mg dziennie
- 400–600 mg DHA dziennie w przypadku niskiego spożycia ryb
- 1000 mg dziennie w przypadku ryzyka przedwczesnego porodu
Specjaliści przekonują, że 75% dzieci urodzonych przedwcześnie nadrabia zaległości rozwojowe w ciągu pierwszych 2-3 lat życia. Zapewnienie maluchom najlepszych warunków rozwoju, w tym suplementacja odpowiednimi składnikami odżywczymi, których wpływ na zdrowie został udowodniony w badaniach naukowych, zwiększa ich szanse na normalne życie w przyszłości.
Czynniki zwiększające ryzyko wcześniactwa
Specjaliści z Fundacja Wcześniak Rodzice-Rodzicom wyodrębniają trzy grupy ryzyka:
- Związane ze stylem życia to m.in. palenie papierosów i spożywanie alkoholu przez kobietę w ciąży, zażywanie narkotyków, wysoki poziom stresu, późna opieka lekarska w okresie ciąży czy brak wsparcia społecznego.
- Do czynników o charakterze medycznym zalicza się infekcje dróg moczowych i pochwy, wysokie ciśnienie krwi, cukrzycę, zaburzenia krzepnięcia krwi, niedowagę lub otyłość.
- Czynnikami demograficznymi są wiek matki poniżej 17. lub powyżej 35. roku życia, niski status społeczno-ekonomiczny.