Basen nie jest wyłącznie wykopanym w ziemi zbiornikiem z wodą. Gdyby tak było, szybko zmieniłby się w wysychającą sadzawkę. Sam zbiornik wody – niecka basenowa – zwykle jest zagłębiony w ziemi. Może być wykonany ze zbrojonego betonu, ale także z włókien węglowych czy tworzyw sztucznych i jedynie wzmocnionych dodatkowo metalowym szkieletem (to popularna konstrukcja sprawdzająca się w przypadku mniejszych basenów). Szczelność zapewnia mu zaś warstwa bardzo grubej folii, ale częściej wykłada się go płytkami ceramicznymi.
Obieg wody w basenie wymusza pompa elektryczna. W dnie zbiornika znajdują się otwory odpływowe, a na wysokości lustra wody tzw. skimmery. Jedne i drugie zasysają wodę, skimmery pozwalają przy tym szybko usunąć zanieczyszczenia pływające na powierzchni – liście, włosy i plamy oleju. Woda przepływa najpierw przez filtry z metalowej siatki – zatrzymują one większe przedmioty, które mogłyby uszkodzić pompę. Następnie trafia do filtra zatrzymującego nawet najdrobniejsze zanieczyszczenia. Woda jest też uzdatniana chemicznie. W dużych basenach automat dodaje do niej środki eliminujące drobnoustroje (najczęściej są to związki chloru), a także regulujące pH wody (w wypadku małych basenów przydomowych robi się to ręcznie). Tak przefiltrowaną wodę można teraz podgrzewać lub chłodzić w wymienniku ciepła – i przez dysze zwrotne – trafia ona znów do basenu.
W dużych basenach urządzenia odpowiedzialne za czyszczenie wody oraz utrzymywanie jej stałego poziomu i temperatury działają w pełni automatycznie.
W wersji profesjonalnej
Aby na basenie mogły się odbyć najważniejsze imprezy, takie jak Mistrzostwa Świata i Igrzyska Olimpijskie musi spełniać szereg wymogów. Musi mieć 50 m długości i 25 szerokości (10 torów po 2,5 m szerokości). Wymagane minimum głębokości to 2 m. Temperatura wody nie może być niższa niż 25°C i nie więcej niż 28°C. Koniecznością są też specjalne tablice elektroniczne połączone z aparaturą służącą do precyzyjnego mierzenia czasu (reagują na dotyk pływaka). Rejestrują międzyczasy i wyniki końcowe wszystkich zawodników. Dzięki temu nie ma wątpliwości co do wygranej.
Wodne boisko
Baseny pływackie to także “boiska” do gry w piłkę wodną, czyli waterpolo. W tej grze zespołowej biorą udział dwie drużyny po siedmiu zawodników w każdej. Basen w którym mają się odbyć rozgrywki musi mieć głębokość minimum 1,8 m, pole do gry ma zaś wielkość 20 na 30 m, a bramki wymiary 3 na 0,9 m. Piłka wodna narodziła się jako dyscyplina sportowa w Wielkiej Brytanii pod koniec XIX wieku, oficjalne przepisy ustaliło w 1876 roku Londyńskie Stowarzyszenie Pływackie. Zgodnie z nimi zawodnicy mogą dotykać piłki tylko jedną ręką, nie wolno im stać na dnie basenu, a odpychanie się od brzegu i podtopienie przeciwnika to faul. Od 1900 roku waterpolo jest dyscypliną olimpijską.