W ubiegłym roku linie lotnicze przewiozły łącznie ok. 3,4 mld pasażerów. W ciągu następnych 20 lat ta liczba ma ponad dwukrotnie wzrosnąć. Latamy chętniej, częściej i dłużej; jako pasażerowie stajemy się też coraz bardziej wymagający. I choć ciche wygodne kabiny wyposażone w elektroniczne systemy dostarczające nam rozrywki są dziś czymś normalnym, to warto pamiętać, że przez długi czas podróże lotnicze wyglądały zupełnie inaczej. Oto najważniejsze momenty w ewolucji samolotowych kabin.
PIERWSI PASAŻEROWIE (1911)
Historia lotów pasażerskich zaczęła się 23 marca 1911 r. Tego dnia po raz pierwszy przetransportowano 11 osób na odległość 5 km. Dokonał tego Aérobus pilotowany przez Louisa Blériota. Pasażerowie siedzieli w odkrytych kabinach, więc trudno byłoby uznać ten lot za komfortowy.
PIERWSZA TOALETA (1913)
Igor Sikorski zaprojektował samolot „Ilja Muromiec”, który swój pierwszy lot odbył pod koniec 1913 r. Pasażerowie mieli w nim do dyspozycji miejsca sypialne, lufcik zamontowany na dachu, przez który można było wychylić głowę i podziwiać widoki, a nawet toaletę. Była to po prostu dziura, przez którą ekskrementy spadały na odległą ziemię. Dopiero w latach 40. powstały zamknięte systemy toaletowe.
PIERWSZY SAMOLOT PASAŻERSKI (1919)
Na to miano zasługuje Junkers F 13. Miał całkowicie metalową konstrukcję z miejscami dla 13 gości na pokładzie i ogrzewanie w kabinie. Był to też pierwszy samolot, który udało się sprzedać na cały świat w liczbie ponad 350 sztuk. Już w 1919 r. otwarto pierwsze stałe połączenie lotnicze dla ruchu pasażerskiego pomiędzy Berlinem i Weimarem, obsługiwane właśnie przez F 13.
PIERWSZA KUCHNIA POKŁADOWA (1930)
Samolotem, który skomunikował Europę, był Junkers Ju 52 – blaszany, stosunkowo wygodny i (w wersji trzysilnikowej) całkiem bezpieczny. Właśnie w nim zamontowano pierwszą kuchnię pokładową, na której można było gotować posiłki. Zaprojektował ją niemiecki inżynier Werner Sells. Kuchnia znalazła się na pokładzie luksusowo wyposażonego Ju 52, którym latał rumuński książę George Valentin Bibescu. Kilka lat później opracowano system kuchenny zawierający tzw. galleys, czyli przesuwane moduły, w których wcześniej przygotowane jedzenie mogło być podgrzane na pokładzie i rozwiezione do pasażerów. Pierwszym samolotem, który został wyposażony w taką kuchnię, był amerykański Douglas DC-3 w 1936 r.
PIERWSZA HERMETYCZNA KABINA (1938)
Już przed II wojną światową Amerykanie dysponowali samolotem, który mógł latać szybciej i wyżej niż inne maszyny cywilne. Z powodu niskiego ciśnienia na dużych wysokościach musiał mieć hermetyczną kabinę. Boeing 307 Stratoliner był też pierwszym samolotem, którego obsługa okazała się tak skomplikowana, że wymagał stałego nadzoru inżyniera pokładowego. Swój pierwszy lot Stratoliner odbył w grudniu 1938 r. Do 1940 r. zbudowano tylko 10 takich maszyn.
PIERWSZE OWALNE OKNA (1953)
De Havilland DH 106 Comet był pierwszym pasażerskim samolotem odrzutowym produkowanym seryjnie. Miał cichą komfortową kabinę, wyposażoną w duże kwadratowe okna. Nic dziwnego, że zaczął odnosić sukcesy rynkowe. Jednak w latach 1953–1954 doszło do serii wypadków, podczas których Comety dosłownie rozpadały się w powietrzu. Dzięki badaniom wraków udało się ustalić, że przyczyną było rozszerzanie i kurczenie się kabiny wskutek zmian ciśnienia. Przy prawie kwadratowych oknach powstawały mikroskopijne rysy, które prowadziły do osłabienia struktury kadłuba i jego rozpadu. W maszynach śmigłowych z kabiną hermetyczną nie dochodziło wcześniej do podobnych zdarzeń, ponieważ latały one na niższych wysokościach, gdzie różnice ciśnień między kabiną a powietrzem na zewnątrz były mniejsze. Konstruktorzy wyciągnęli wnioski i wyposażyli Comety w małe, owalne okna, wokół których nie powstawały pęknięcia. Dziś są one standardem we wszystkich samolotach. Po tej tragicznej serii wypadków Comet w samolotach zaczęto także montować tzw. czarne skrzynki.
PIERWSZY FILM W TRAKCIE LOTU (1961)
Im dłuższe stawały się loty pasażerskie, tym ważniejsze było zapewnienie rozrywki w ich trakcie. Już w 1932 r. pokazywano filmy na pokładzie, korzystając z rzutnika i płóciennego ekranu. Jednak prawdziwy przełom zaczął się dopiero w 1961 r. To wtedy na pokładach maszyn linii TWA zaczęto montować na stałe ekrany telewizyjne. Pierwszym wyświetlanym na nich filmem był „By Love Possessed” w reżyserii Johna Sturgesa. Od roku 1975 w samolotach linii Bramiff Airways pasażerom udostępniano gry komputerowe Atari. Dziś na pokładach maszyn pasażerskich można oglądać telewizję, wybrane filmy, a także korzystać z gier komputerowych w trybie multiplayer.
PIERWSZE LOTY PONADDŹWIĘKOWE (1968)
Pod koniec lat 60. pojawiły się superszybkie samoloty pasażerskie. Jako pierwszy w powietrze wzbił się radziecki Tupolew Tu-144 (na zdjęciu powyżej), Concorde poleciał dwa miesiące później. Jednak to ta druga maszyna, wspólne dzieło Anglików i Francuzów, stała się symbolem lotów ponad-dźwiękowych. Zbudowano tylko 16 sztuk Tu–144, które w ruchu pasażerskim latały przez rok. Tymczasem od stycznia 1976 r. Concorde rozpoczął regularne loty rejsowe z prędkością ponad dwóch machów (czyli 2179 km/godz.). Samolot musiał zabierać bardzo dużo paliwa, co sprawiło m.in., że jego kabina była niezbyt duża – mieściła maksymalnie 100 osób – hałaśliwa i dość ciasna. Niewygodę rekompensować miały skórzane fotele przypominające wyposażenie aut wyścigowych. Na pokładzie serwowano także ciepłe posiłki i szampana. Concorde nie sprawdził się jednak i został wycofany z użytku w 2003 r.
PIERWSZE PIĘTROWE KABINY (1969)
Boeinga 747 łatwo rozpoznać na pierwszy rzut oka dzięki charakterystycznemu „garbowi” na kadłubie. Mieści on drugi poziom pokładu. Pierwszy lot 747 odbył się w roku 1969. W wersjach cargo „garb” jest krótki i przebywa w nim wyłącznie załoga samolotu. W wersjach pasażerskich przewidziano tam dodatkowe miejsca dla podróżnych. Najnowszy model 747-8, produkowany od 2005 roku, ma 76,3 metra długości i jest najdłuższym samolotem pasażerskim na świecie. Może zabrać od 362 do 581 podróżnych. Jeszcze większy jest jednak Airbus A380 – dwupoziomowy na całej długości kadłuba, mieszczący nawet 852 pasażerów.
PIERWSZY TELEFON NA POKŁADZIE (1984)
Wielogodzinny lot oznaczał dla podróżnych odcięcie od świata – do czasu. W roku 1984 American Airlines zainstalowały pierwszy system telefoniczny dostępny dla pasażerów. 9 lat później na pokładzie znalazł się także faks – tu pionierem były Singapore Airlines. Pierwszy e-mail został wysłany w roku 2001 z samolotu Air Canada. Natomiast Lufthansa była linią, która w 2004 roku pierwsza udostępniła na pokładzie internet dla wszystkich pasażerów.