Uzależnienie od nikotyny to poważny problem w skali globalnej. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że zjawisko to dotyka ok. 2 mld ludzi w różnym wieku. Co minutę 10 milionów osób na świecie zapala papierosa, a 15 osób umiera w konsekwencji tego nałogu. Rzucić palenie nie jest łatwo, ale warto zadać sobie pytanie: jak to wszystko się zaczyna?
Czytaj też: To stąd bierze się uzależnienie od kokainy i heroiny. Wskazano konkretne przyczyny
Nowe badania wykazały, że poziom istoty szarej w dwóch rejonach mózgu może być powiązany z chęcią rozpoczęcia palenia w okresie dojrzewania i wzmocnienia uzależnienia od nikotyny. Naukowcy z University of Cambridge, University of Warwick i Fudan University przeanalizowali skany mózgu i dane behawioralne ponad 800 młodych ludzi w wieku 14, 19 i 23 lat. Odkrycia wskazują na uszkodzony “mechanizm neurobehawioralny”, który może prowadzić do wczesnego rozpoczęcia używania nikotyny i uzależnienia się od niej na długi czas. Szczegóły opisano w Nature Communications.
Uzależnienie od nikotyny utrwala się w naszym mózgu
Istota szara to jeden z dwóch podstawowych elementów budujących nasz układ nerwowy. Składa się przede wszystkim z ciał komórek nerwowych, które mają za zadanie generowanie, przetwarzanie i przesyłanie impulsów nerwowych. Mimo iż rozwój mózgu trwa do wieku dorosłego, wzrost istoty szarej osiąga szczyt przed okresem dojrzewania.
Czytaj też: Kultowy utwór odkodowany bezpośrednio z mózgów słuchaczy. Jak to możliwe?
Niska objętość istoty szarej w lewej części brzuszno-przyśrodkowej kory przedczołowej może być “dziedzicznym biomarkerem” uzależnienia od nikotyny. Mniej istoty szarej w lewym przodomózgowiu może obniżać funkcje poznawcze i prowadzić do tzw. rozhamowania, czyli impulsywnego, łamiącego zasady zachowania wynikającego z ograniczonej zdolności do rozważania konsekwencji. Może to zwiększać szanse na palenie w młodym wieku.
Kiedy dojdzie do “przyjęcia” nałogu, ilość istoty szarej w prawym płacie czołowym maleje, co może osłabiać kontrolę nad paleniem poprzez wpływ na tzw. motywację hedonistyczną. We wcześniejszych badaniach wykazano, że utrata istoty szarej w prawej półkuli ma wpływ na uzależnienie od alkoholu i narkotyków.
Prof. Trevor Robbins z University of Cambridge mówi:
Palenie tytoniu jest prawdopodobnie najczęstszym nałogiem na świecie i główną przyczyną śmiertelności wśród dorosłych. Rozpoczęcie nałogu palenia jest najbardziej prawdopodobne w okresie dojrzewania. Każdy sposób wykrycia zwiększonej szansy na to, abyśmy mogli ukierunkować interwencje, może pomóc uratować miliony istnień ludzkich.
W badaniu wykorzystano dane zebrane w ramach projektu IMAGEN z ośrodków w czterech krajach europejskich: Wielkiej Brytanii, Niemczech, Francji i Irlandii. Naukowcy porównali dane obrazowania mózgu osób, które paliły w wieku 14 lat, z tymi, które nie paliły, i powtórzyli to dla tych samych uczestników w wieku 19 i 23 lat. Osoby palące w wieku 14 lat miały średnio znacznie mniej istoty szarej w lewej korze przedczołowej. Ponadto osoby, które zaczęły palić w wieku 19 lat, miały również mniej istoty szarej w lewej korze przedczołowej w wieku 14 lat, co wskazuje na potencjalny wpływ przyczynowy.
Dr Barbara Sahakian z University of Cambridge dodaje:
Brzuszno-przyśrodkowa kora przedczołowa jest kluczowym regionem dla dopaminy, substancji chemicznej przyjemności w mózgu. Oprócz roli w nagradzaniu doświadczeń, od dawna uważa się, że dopamina wpływa na samokontrolę. Mniejsza ilość istoty szarej w tym regionie mózgu może ograniczać funkcje poznawcze, prowadząc do niższej samokontroli i skłonności do ryzykownych zachowań, takich jak palenie.