Gniew jest jednak emocją wtórną, za którą kryje się strach. A ponieważ sprawia on, że ludzie czują się bezbronni, przekształcają go w gniew, który społecznie jest lepiej akceptowany, zwłaszcza u dorosłych. Gniew może też wynikać z frustracji, czyli formy strachu o to, że nasze potrzeby zostaną niezaspokojone. W książce „Konflikty między ludźmi” William Wilmot podkreśla, że właśnie w sytuacji, gdy ktoś czuje gniew, wyjątkowo trzeba się o niego zatroszczyć: „Gniew jest reakcją na sytuację, w której nasze poczucie bezpieczeństwa jest zagrożone, poczucie własnej wartości – zachwiane, a uczucia – urażone. W takiej sytuacji ostatnią rzeczą, jakiej chcemy, jest zaangażowanie się w walkę. Tak naprawdę potrzebujemy zrozumienia, miłości i wsparcia. Kiedyś ktoś powiedział o nastolatkach, że potrzebują najwięcej miłości właśnie wtedy, gdy najtrudniej je kochać”.
Kiedy atak na nas jest prawdziwy i poważny, wyrażanie gniewu i walka mają sens. Problem zaczyna się wtedy, gdy odczuwając gniew, wyolbrzymiamy atak i nie słyszymy intencji drugiej osoby, przez co angażujemy się w bezpodstawny konflikt. Z wielu badań wynika, że niepohamowane wyrażanie gniewu nie tylko nie pomaga go zredukować, ale wręcz go nasila. Jeśli w konflikcie ktoś kieruje się gniewem – i przez to czuje się usprawiedliwiony i nieomylny –utrudni znacząco komunikację. Gniew można wyrażać konstruktywnie, a od tego, jak nim pokierujemy, zależy, czy konflikt będzie destruktywną przepychanką czy konstruktywnym spotkaniem dwóch stron.
Postrzeganie gniewu
Ludzie mogą postrzegać wyrażanie gniewu dwojako:
1. Na jednym końcu jest tłumienie gniewu, przekonanie, że trzeba go unikać. Osoba wychodząca z tego założenia będzie się posługiwać stwierdzeniami:
- To nieładnie się złościć.
- Wyluzuj.
- To nic takiego.
- Robisz z igły widły.
- To minie.
- Nie przejmuj się bzdurami.
Konsekwencje: Duszenie w sobie emocji prowadzi do urazy, a nawet dolegliwości fizycznych.
2. Na drugim krańcu są zwolennicy niepohamowanego wyrażania emocji. Posługują się następującymi tłumaczeniami swojego stanowiska:
- W mojej rodzinie wszyscy mają gorący temperament.
- Dobrze jest sobie ulżyć.
- Niech mają za swoje.
- Dalej, ulżyj sobie.
- Napięcie będzie rosło i w końcu wybuchniesz.
Konsekwencje: Niepohamowane wyrażanie emocji sprawia, że tracimy nad nimi kontrolę. To może byś niszczące dla relacji, bo czasem powiemy czy zrobimy za dużo.
Jak ujarzmić gniew
Odpowiedzialne wyrażanie gniewu wiąże się z jednoczesnym zachowaniem szacunku do drugiej osoby i odpowiedzialności za relację oraz rozwiązanie konfliktu.
Oto kilka rad, jak ujarzmić gniew:
- Wyrażaj gniew słowami. Podobnie jak mówisz: „Jestem głodny”, powiedz: „jestem zły”.
- Rozróżnij wyładowywanie gniewu od przyznawania się do niego.
- Przyjmij, że ty i twój rozmówca nigdy nie atakujecie się nawzajem w stanie gniewu.
- Postaraj się znaleźć bodziec wywołujący gniew. On nie zniknie tylko dlatego, że dałeś upust swojemu gniewowi.
Konsekwencje: Gniew nie zalega w tobie – jest jasny dla ciebie i twojego rozmówcy, wyrażasz go z szacunkiem i komunikatem „ja” – to nie wystrasza rozmówcy, tylko otwiera na dialog, to ty kontrolujesz swoje emocje, a nie one ciebie.
Konstruktywne wyrażanie gniewu
Jak znaleźć właściwe słowa, by konstruktywnie wyrazić gniew? To nie jest proste, gdy jesteśmy na skraju wytrzymałości i już niewiele brakuje, byśmy dali ponieść się emocjom.
Wspominany już wcześniej Gottman zaproponował bardzo prostą formułę komunikacji – XYZ.
Kiedy robisz X w sytuacji Y czuję Z.
Przykład: Kiedy patrzysz w monitor, gdy do ciebie mówię, strasznie się wkurzam.
To bardzo prosta formuła, ale zmienia wiele w komunikacji. Polecam, jako element czwarty formuły, dodać swoje potrzeby czy oczekiwania w tej sytuacji, np. „Chcę, żebyś skupił się na chwilę na tym, co mówię. To dla mnie ważne”.