Kiedy mówimy o kimś, że jest inteligentny albo nie, z reguły nie rozważamy, jaki typ inteligencji u tej osoby dominuje, a mamy na myśli ogólną ocenę, którą wyrabiamy sobie na podstawie powierzchownej obserwacji. Tego co i jak ta osoba mówi, jaki zawód wykonuje, czy popełnia dużo życiowych błędów, czy też z naszej perspektywy zachowuje się rozsądnie. Właśnie perspektywa, z której patrzymy, ma wpływ na ocenę inteligencji drugiego człowieka. Inaczej bowiem będziemy oceniać osobę z którą łączy nas wspólny język, kultura niż kogoś z odmiennego obszaru kulturowego.
Inną ocenę inteligencji stosują naukowcy, którzy od lat udoskonalają testy mające na celu mierzyć iloraz inteligencji. Tu bierze się pod uwagę głównie wiek badanej osoby. Na iloraz inteligencji składa się wiek umysłowy (dzielna) oraz wiek osoby badanej (dzielnik). Całość jest mnożona przez liczbę 100.
Jak widzimy, tutaj ocenie podlegają walory umysłowe i to, czy są one właściwe dla wieku badanego. A przecież spotykamy często ludzi, którzy są genialni w pewnych dziedzinach, a kompletnie nie radzą sobie w innych. Czy można zatem jednoznacznie uznać, że są oni inteligentni albo nie? Typowy test na inteligencję nie daje tu odpowiedzi.
Zapewne podobne pytania stawiał sobie amerykański psycholog Howard Gardner, który w 1983 roku przedstawił teorię inteligencji wielorakiej ( ang. multiple intelligences), według której nie możemy mówić o jednym rodzaju inteligencji. Choć sama teoria nie jest podparta dowodami naukowymi, a w środowisku naukowym spotkała się z bardzo krytycznym przyjęciem, to typy inteligencji Gardnera są cały czas wykorzystywane w celu oceny możliwości rozwoju jednostki.
Czym są typy inteligencji?
Najprościej rzecz ujmując, typy inteligencji to zbiór różnych predyspozycji, jakimi różni ludzie w różnym stopniu dysponują. Cechy, których jest u danej jednostki najwięcej określają właśnie jaki typ inteligencji u tej osoby dominuje.
Gardner dokonał podziału inteligencji na 8 odrębnych bloków. Wartości typów inteligencji różnią się pomiędzy różnymi społeczeństwami, według tego, co dla danego społeczeństwa jest potrzebne, użyteczne i cenione. Do pomiaru typów inteligencji stosuje się inne testy aniżeli w przypadku standardowych badań pomiaru IQ. Dokonuje się obserwacji jednostki w różnych sytuacjach życiowych i tego, jak sobie w nich radzi.
Typy inteligencji według Gardnera:
Inteligencja logiczno-matematyczna
Rodzaj inteligencji oparty na myśleniu przyczynowo- skutkowym. Ten, u którego dominuje właśnie ten typ inteligencji odbiera rzeczywistość poprzez ciągi zdarzeń. Charakteryzuje go umiejętność logicznego myślenia i kreatywnego rozwiązywania problemów. Ten typ inteligencji jest najbardziej zbliżony do inteligencji ocenianej w testach IQ.
Dzieci z rozwiniętą inteligencją matematyczną lubią rozwiązywać łamigłówki i robić różnego rodzaju eksperymenty. Lubią same dochodzić do rozwiązań i szybko się tego uczą. Nie mają problemów z przedmiotami ścisłymi. Lubią konkretne działanie. Twarde fakty, dowody, nauka- to jest to co im odpowiada. Brak konkretu, chaos, nieporządek wyprowadza ich z równowagi.
Człowiek u którego dominuje ten typ inteligencji może świetnie odnaleźć się na przykład w zawodzie matematyka, informatyka, prawnika, architekta, naukowca.
Inteligencja językowa
Ten typ inteligencji charakteryzuje się umiejętnością wyrażania myśli i idei poprzez słowo.
Ludzie, u których dominuje ów rodzaj inteligencji lubią czytać, pisać, mają bogate słownictwo, są elokwentni. Można powiedzieć, że zamiast obrazami, myślą raczej słowami. Chętnie grają w różne gierki słowne, są mistrzami gry w scrabble.
Dzieci z tym typem inteligencji lepiej zapamiętują informacje i szybko uczą się języków obcych. Ponadto są wrażliwe na słowo, jego dźwięk, brzmienie, rytm. Często uczą się czytać na długo przed pójściem do szkoły. Inteligencja językowa może dominować w takich zawodach jak pisarz, dziennikarz, poeta, specjalista od reklamy.
Inteligencja przyrodnicza
Tym typem inteligencji obdarzeni są ludzie wrażliwi na naturę. Kontakt z przyrodą, ze zwierzętami jest dla nich bardzo ważny. Lubią i umieją obserwować naturę i wyciągać wnioski ze środowiska.
Dzieci, u których dominuje ten rodzaj inteligencji lubią spędzać czas na świeżym powietrzu. Zbierają takie skarby jak liście, muszelki, obserwują zwierzęta i pochylają się nad najmniejszym nawet robaczkiem. Są niezwykle empatyczne i uwrażliwione na kwestie ekologiczne. Chętnie uczestniczą w akcjach “sprzątania świata”, reagują, kiedy widzą, że jakiemuś zwierzęciu dzieje się krzywda.
Człowiek obdarzony tym typem inteligencji ponad własną wygodę będzie przedkładał troskę o środowisko naturalne. W tej grupie łatwiej można znaleźć wegetarian.
Zawody wybierane przez ludzi z tym typem inteligencji to często weterynarz, botanik, geolog.
Inteligencja muzyczna
Ten typ inteligencji charakteryzuje się wrażliwością na dźwięki. O ludziach obdarzonych inteligencją muzyczną mówimy, że mają dobry słuch, czy poczucie rytmu. Ciągle coś podśpiewują, w muzyce odnajdują również sposób na pozbycie się trudnych emocji.
Dzieci, u których dominuje ten rodzaj inteligencji bardzo dużo śpiewają, tańczą, próbują grać na różnych instrumentach,uwielbiają słuchać muzyki.
W przyszłości mogą próbować swoich sił na scenie- śpiewać grać, kształcić się muzycznie, pracować jako nauczyciel śpiewu.
Inteligencja przestrzenna
O ludziach obdarzonych tym rodzajem inteligencji mówimy, że mają dobrą orientację w terenie. Rozumieją otoczenie poprzez obraz, kształty. Dzieci u których dominuje ów typ inteligencji uwielbiają wszelkiego rodzaju prace plastyczne, jak również układanie klocków, puzzli, łatwo uczą się czytania map.Są bardzo kreatywne.
Ludzie z typem inteligencji przestrzennej będąc nawet pierwszy raz w jakimś miejscu, sprawiają wrażenie, jakby już tam byli. Nie sprawia im problemu odnalezienie się w obcym terenie.
Człowiek, u którego dominuje inteligencja przestrzenna świetnie odnajduje się w zawodach takich jak kierowca,pilot, rzeźbiarz, malarz, architekt, przewodnik wycieczek, geograf, fotograf, grafik.
Inteligencja cielesno-kinestetyczna
Ludzie obdarzeni tym typem inteligencji wyrażają siebie poprzez ruch. Są świadomi własnego ciała i uwielbiają taniec oraz sport.
Dzieci, u których dominuje ten rodzaj inteligencji nie mogą usiedzieć na miejscu. Określane mianem „żywego srebra”, czasem też podejrzewane o nadpobudliwość.
Najlepiej uczą się poprzez doświadczanie rozmaitych bodźców, poprzez ruch i aktywność. Siedzenie w szkolnej ławce raczej nie sprawia im przyjemności i jest mniej efektywne niż aktywne przyswajanie wiedzy. Jako dorośli odnajdują się w zawodach takich jak tancerz, sportowiec, aktor.
Inteligencja interpersonalna
Inaczej można ją nazwać inteligencją emocjonalną. Ludzie obdarzeni tym typem inteligencji są empatyczni, umieją odczytywać własne i cudze emocje, zmiany nastroju i intencje.
Dzieci, które posiadają ten rodzaj inteligencji łatwo nawiązują kontakty, są komunikatywne, asertywne, dobrze sobie radzą w grupie. Lubią przebywać wśród ludzi, są otwarte i tolerancyjne. Umieją słuchać.
Dorośli, u których dominuje ten typ inteligencji świetnie odnajdą się w zawodach takich jak terapeuta, nauczyciel, psycholog, jak również w dziedzinach artystycznych. Można powiedzieć, że ów typ inteligencji wspomaga wszystkie pozostałe i jest niezwykle przydatny w każdej sferze życia.
Inteligencja intrapersonalna
Odznacza się wiedzą o sobie samym, własnych emocjach i cechach. Ludzie obdarzeni tym rodzajem inteligencji są określani mianem indywidualistów. W życiu kierują się intuicją i tym co jest najlepsze dla nich samych. Podążają własną ścieżką niezależnie od opinii innych.
Zawody, w których odnajdą się osoby obdarzone tym typem inteligencji to wszystkie, w których wymagana jest praca własna i umiejętność samoorganizacji. Ten rodzaj inteligencji, tak samo jak inteligencja emocjonalna również przydaje się we wszystkich dziedzinach życia.
Co daje znajomość swojego typu inteligencji?
Kiedy poznamy typ inteligencji, który u nas dominuje, mamy możliwość rozwijania się w odpowiednim dla nas kierunku. Jeżeli wiemy, że na przykład nie dysponujemy inteligencją przestrzenną i nie mamy orientacji w terenie, z mniejszym żalem zrezygnujemy z marzeń o zostaniu, na przykład, pilotem samolotu. Nie będziemy na siłę starali się osiągnąć celu, do którego nie jesteśmy predestynowani.
Nie oznacza to oczywiście, że nie posiadając jakichś predyspozycji, nie powinniśmy w danej dziedzinie się doskonalić. To na pewno nie zaszkodzi, a wręcz pomoże. Ale również słabe strony możemy najlepiej doskonalić, jeśli je poznamy. Poza tym znajomość własnych ograniczeń pozwala pozbyć się nierealnych marzeń, a co za tym idzie nie popaść w kompleksy.
Wiedząc, jakim rodzajem inteligencji jesteśmy obdarzeni możemy, obierając ścieżkę naukową czy zawodową, skupić się na swoich mocnych stronach. Wówczas możemy być pewni, że nauka i praca będą dawać nam satysfakcję i sprawiać, że będziemy dobrze czuć się, robiąc to co robimy. Z kolei, wiedząc na przykład, że wspomniana orientacja w terenie nie jest naszą najmocniejszą stroną, będziemy wiedzieć, że musimy poświęcić trochę więcej czasu na odnalezienie się w nowym dla nas miejscu.
Jak sprawdzić swój typ inteligencji?
Wiemy już, że świadomość tego jakim typem inteligencji dysponujemy jest dla nas bardzo ważna. Ale co, jeśli nie mamy pojęcia, jakie są nasze mocne strony? W czym jesteśmy najlepsi? Czasami bywa, że stając przed wyborem drogi życiowej młody człowiek jest bardzo zagubiony. Trudno jest mu wybrać spomiędzy możliwości, które oferuje mu świat. Nie potrafi również określić wprost swoich preferencji. Odróżnić marzenia o wykonywaniu jakiegoś zawodu od rzeczywistych możliwości.
W takim przypadku warto wybrać się na przykład do doradcy zawodowego, który na podstawie rozmowy i przeprowadzonych testów, pomoże nam określić, jaki typ inteligencji jest tym dominującym. Sami również możemy poszukać testów inteligencji wielorakiej w internecie. Ponadto, szczególnie w młodości, warto próbować różnych aktywności. Sprawdzać, czy coś nam pasuje, uczyć się swoich mocnych i słabszych stron. Wówczas najłatwiej jest znaleźć typ inteligencji, który jest u nas dominujący.