Od pięciu lat TVP Historia przypomina o ważnych rocznicach, zapomnianych faktach i historiach, analizuje procesy historyczne, a przede wszystkim stała się ważnym ośrodkiem debaty historycznej. W programie „Spór o historię” najwybitniejsi polscy historycy prezentują wyniki swoich badań, podejmują kontrowersyjne tematy, odkrywają nowe fakty. „Exlibris” to jedyny w Polsce program poświęcony wyłącznie książkom historycznym. „Flesz historii” – magazyn informacyjny o najciekawszych wydarzeniach związanych z historią. „Cafe historia” – rozmowy o aktualnych wydarzeniach w kontekście historycznym. Zaś w cyklu „Polska z historią w tle” – reportaże pokazujące działania lokalnych społeczności na rzecz ochrony dziedzictwa narodowego, oraz inicjatywy, których celem jest kultywowanie tradycji i upowszechnianie wiedzy historycznej.
We współpracy z Filmoteką Narodową powstaje cykl „Z archiwum Filmoteki Narodowej”, w którym prezentowane są najznakomitsze zabytki polskiej kinematografii.
TVP Historia była patronem ponad 100 imprez związanych z historią, od rekonstrukcji bitew po obchody rocznicowe czy naukowe konferencje. Od 2008 roku TVP Historia niezmiennie jest obecna podczas obchodów rocznicy Bitwy pod Grunwaldem, jest jedyną telewizją transmitującą rekonstrukcję bitwy. TVP Historia wspólnie z Centrum Kultury Filmowej w Zamościu była współorganizatorem Pierwszego Zamojskiego Przeglądu Filmów Historycznych, który cieszył się dużym uznaniem publiczności i w tym roku zostanie przekształcony w Międzynarodowy Festiwal Filmów Historycznych.
Najważniejsze jednak, że TVP Historia zyskała zaufanie i sympatię widzów. Jesteśmy najchętniej wybieranym kanałem historycznym, i trzecim w rankingu wszystkich kanałów dokumentalnych w Polsce.
W ciągu sześciu lat z inicjatywy TVP Historia powstało ponad 60 historycznych filmów dokumentalnych i reportaży, poruszających tematy od prahistorii Polski po najnowsze dzieje. Ich autorzy śledzili losy Polaków na obczyźnie i zmiany dokonujące się w Polsce. Filmy: „Okruchy rozbitego dzbana” reż. Jędrzej Lipski, Piotr Mielech, „Famadihana” reż. Tomasz Rudomino, „Fotograf partyzantów” reż. Wiesław Paluch, „Grupy oporu” reż. Maria Dłużewska, „W pogardzie i chwale Wojciech Korfanty” reż. Aleksandra Fudala-Barańska czy „Trzcianica Karpacka Troja” reż. Zdzisław Cozac zdobywały prestiżowe nagrody na festiwalach filmowych.
Zgodnie z wymogami koncesji TVP Historia popularyzuje także wiedzę o Europie i świecie. Na antenie ukazują się licencyjne filmy oraz seriale dokumentalne. Dzięki współpracy z ambasadą USA udało się po raz pierwszy w Polsce wyemitować legendarne show „Żeby Polska była Polską” przygotowane USIA (United States International Communications Agency) we współpracy z Departamentem Obrony USA, jako wyraz wsparcia dla Polski po wprowadzeniu stanu wojennego. Audycję obejrzało w 1982 roku 185 milionów widzów na całym świecie. W Polsce po raz pierwszy wyemitowana została w styczniu 2012 na antenie TVP Historia.
Stale obecne w TVP Historia są audycje, które w ciągu 60 lat historii TVP zyskały największe uznanie widzów. Są „Sensacje XX wieku”, „Szansa na sukces”, „Dziennik Telewizyjny”, „Sonda” – unikatowe dokumenty swoich czasów.
TVP Historia konsekwentnie działa na rzecz zwiększenia zasięgu nadawania. Docieramy już do 40,4 proc odbiorców telewizji kablowych i satelitarnych, jesteśmy obecni w naziemnej telewizji cyfrowej.
Z okazji swoich szóstych urodzin TVP Historia przygotowała specjalny program, w którym przypomina najciekawsze i cieszące się największym uznaniem widzów reportaże i filmy dokumentalne.
3 maja, piątek
11.00 Dawno temu w Andaluzji – bitwa pod Fuengirolą reż. Maria Dłużewska
Rekonstrukcja bitwy, która odbyła się podczas wojen napoleońskich 14 i 15 października 1810, pomiędzy małym polskim garnizonem zamku w Fuengiroli a połączonymi siłami hiszpańsko-brytyjskimi. Fuingerola od czasów średniowiecza była ważnym strategicznym punktem na handlowych szklakach. Kiedy, podczas wojen napoleońskich mieszkańcy Półwyspu Iberyjskiego protestowali przeciwko narzuconemu przez napoleona królowi Józefowi Bonapartemu zwanemu „intruzem”, zamek Fuengirola podobnie jak w czasach Maurów chronił transporty zaopatrujące wojsko. Obsadzony był polską załogą pod dowództwem kpt. Franciszka Młokosiewicza. Jesienią 1810 roku Brytyjczycy zdecydowali się na desant, na plaże w pobliżu Fuengiroli, po to by zdobyć port w Maladze. Heroiczna obrona zamku przed brytyjską armią i hiszpańskimi oddziałami partyzanckimi zapisała się w historii. Najbardziej wytrawni dowódcy francuskich wojsk, długo nie mogli uwierzyć w to zwycięstwo, gdyż siły atakujących do obrońców były jak 10 do 1. Kpt. Młokosiewicz i dwóch innych polskich oficerów zostało odznaczonych Krzyżami Legii Honorowej. Zakończyła się zwycięstwem wojsk polsko-francuskich oraz odwrotem wojsk brytyjskich.
14.30 Człowiek świętego imienia reż. Teresa Gordon Leszek Wasiuta
Filmowa opowieść o losach i działalności Romualda Traugutta. Dla Elizy Orzeszkowej był herosem walki o sprawę narodową. W okresie międzywojennym otaczano go kultem i kreowano na duchowego przewodnika marszałka Józefa Pilsudskiego. W Polsce Ludowej przedstawiano go jako bojownika walczącego o wyzwolenie społeczne i narodowe w tej właśnie kolejności. W książce “Kompleks Polski” Tadeusza Konwickiego jest podrzędnym człowiekiem, który nie tylko nie był bohaterem, ale nawet nie chciał nim zostać. Jakim człowiekiem był naprawdę?
16.30 Partyzanci trzech puszcz reż. Zofia Kunert
Film dokumentalny przypominający mało znane losy niezwykłego oddziału partyzanckiego – Zgrupowania Stołpecko-Nalibockiego Armii Krajowej i jego dowódcy majora Adolfa Pilcha, jednego z „cichociemnych”. Oddział ten , liczący blisko tysiąc żołnierzy wyruszył z Puszczy Nalibockiej na Nowogródczyźnie, sforsował wpław Bug, przeszedł – za wymuszoną zgodą Niemców – przez most na Wiśle w rejonie Nowego Dworu i wziął udział w Powstaniu Warszawskim. Po walkach w Kampinosie zdziesiątkowany oddział przedarł się do Puszczy Świętokrzyskiej. O tym niezwykłym kilkusetkilometrowym rajdzie bojowym opowiadają ostatni żyjący żołnierze Zgrupowania. Tłem ich opowieści jest skomplikowana sytuacja polityczna na wschodnich rubieżach Rzeczpospolitej gdzie równolegle działały partyzantki polska, sowiecka, białoruska, żandarmeria i wojsko niemieckie a ponadto grasowały bandy zwykłych rabusiów.
19.40 Wyspa Władców reż. Zdzisław Cozac
Rozbudzająca wyobraźnię filmowa podróż do czasów, gdy pierwsi władcy Polski budowali od podstaw silne państwo. Opowieść oparta na badaniach prowadzonych od dziesięcioleci na Ostrowie Lednickim, przez archeologów i naukowców wielu innych dziedzin Film pokazuje dzieje grodu od rozpoczęcia budowy rezydencji książęcej po rok 1038 czyli najazd czeskiego księcia Brzetysława, który obrócił gród w perzynę. Inscenizacje i animacje komputerowe obiektów pozwalają widzom przenieść się z malowniczego krajobrazu lednickiej wyspy do dawnych, okolicznych osad obsługujących dwór księcia. Dzięki technikom komputerowym udało się odtworzyć najcenniejsze obiekty Lednicy – kościół wały i samą książęcą rezydencję. Kamera towarzyszyła także archeologom podczas podwodnych prac badawczych nad resztkami konstrukcji prowadzących na wyspę mostów. Wyniki ich pracy przekładają się na naukowe fakty, a te na pasjonującą opowieść o ludziach, którzy tworzyli historię. Inscenizacje historyczne przybliżają życie ówczesnych rolników, pracowników warsztatów rzemieślniczych, kupców oraz elity mieszkańców grodu. Nie brak zaciętych walk wojów na topory, włócznie i miecze, których ofiary utoną w jeziorze.
23.00 Zapomniany generał Tadeusz Jordan Rozwadowski – reż. Piotr Boruszkowski
Film dokumentalny przypominający postać i historie jednego z najbardziej niezwykłych i niestety zapomnianych polskich generałów Tadeusza Jordana Rozwadowskiego. Pochodził z rodziny o długich tradycjach patriotycznych. Jego przodkowie walczyli u boku Króla Jana III Sobieskiego pod Wiedniem w powstaniach kościuszkowskim, listopadowym i styczniowym. Tadeusz Rozwadowski studiował w Wojskowej Akademii Technicznej w Wiedniu. Szybko ujawnił się jego talent stratega i konstruktora. Jego wynalazki to bardzo skuteczny przyrząd celowniczy oraz granato-szrapnel, którego podczas I wojny światowej używały arm„ie niemiecka i austriacka. Za zasługi na polach bitewnych został odznaczony przez cesarza Wilhelma II Krzyżem Żelaznym I klasy.
Już w 1916 roku nawiązał współpracę z Tymczasową Radą Stanu. Został pierwszym szefem Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. O niezwykłej roli generała Rozwadowskiego w walce o niepodległość Polski oraz jego udziale w budowaniu II Rzeczpospolitej opowiada autorom filmu prof. Wojciech Roszkowski oraz biograf Generała dr Mariusz Patelski. Unikatowy są wypowiedzi pani Kazimiery Rozwadowskiej – ostatniej już z żyjących pamiętających generała Rozwadowskiego.
Film przedstawia fakty z biografii generała Rozwadowskiego oraz tło historyczne – wybuchu I wojny światowej i odzyskania przez Polskę niepodległości, nie tylko w formie wypowiedzi historyków i świadków lecz także inscenizacji przypominających widzom atmosferę tamtych czasów. W rolę generała Rozwadowskiego wcielił się Tomasz Marzecki.
4 maja, sobota
12.05 Moja Polska – rzecz o prezydencie Ryszardzie Kaczorowskim reż. Grzegorz Gajewski
Osią filmu jest wywiad z prezydentem Kaczorowskim ostatni jakiego udzielił przed kamerą, zrealizowany kilka dni przed katastrofą rządowego TU 154 na lotnisku w Smoleńsku. Ryszard Kaczorowski wspomina w nim najważniejsze fakty ze swojego życia z perspektywy obfitującej w wiele niezwykłych wydarzeń historii Polski. Szczególną rolę odgrywają w nich wspomnienia z czasów przedwojennego i powojennego Harcerstwa oraz refleksje dotyczące najnowszych dziejów Polski.
13.10 Na krawędzi życia reż. Adam Kulik
Film dokumentalny o doktorze Zygmuncie Klukowskim, lekarzu ze Szczebrzeszyna na Zamojszczyźnie (pracował tam od 1919 roku do końca lat pięćdziesiątych), który napisał słynny Dziennik z lat okupacji. Dzieło to jest dzisiaj podstawowym źródłem wiedzy o narastaniu terroru okupacyjnego w niewielkiej społeczności, składającej się – jak często na kresach bywało – w połowie z Polaków, w połowie z Żydów. Klukowski był wielkim społecznikiem i pasjonatem historii: zakładał bibliotekę w Szczebrzeszynie, muzeum w Zamościu, był redaktorem “Teki Zamojskiej”. Napisał kilkadziesiąt prac nt. Zamojszczyzny, m. in. Zbrodnie niemieckie na Zamojszczyźnie, które – przetłumaczone na angielski – stały się koronnym dowodem w procesie norymberskim, doktor został zaproszony do Norymbergii jako jeden z trzech! polskich świadków. W czasie wojny współpracował blisko z Armią Krajową, wielokrotnie leczył w szczebrzeskim szpitalu rannych partyzantów, np. późniejszego pisarza Zbigniewa Jakubika. Po wojnie, mimo zasług dla polskiej racji stanu, był prześladowany i więziony przez UB, które pragnęło wyłączyć doktora z życia publicznego.