Nie najlepsze wiadomości dla amatorów soków. Najnowsze badanie opublikowane w czasopiśmie medycznym BMJ, wskazuje na związek między spożywaniem słodkich napojów a zwiększonym ryzykiem choroby nowotworowej.
Okazuje się, że nawet 100 ml słodkiego soku dziennie, czyli ok. 1/3 typowej puszki napoju, oznacza 18-procentowy wzrost ryzyka wystąpienia choroby nowotworowej ( i aż 22-procentowy wzrost ryzyka w przypadku raka piersi). Potwierdzają to badania przeprowadzone na reprezentatywnej grupie ponad 100 000 dorosłych Francuzów*.
– Zwiększone ryzyko zachorowania na raka zaobserwowano nawet u osób, które spożywały naturalne soki owocowe – powiedział Ian Johnson, specjalista ds. żywienia, związany z Quadram Institute Bioscience.
* Zespół naukowców przeanalizował dane 101 257 uczestników badania NutriNet-Santé (79% kobiet i 21% mężczyzn). Uczestnicy mieli średnio 42 lata. Podlegali obserwacji od ok. 9 lat. Dzienne spożycie słodkich napojów (tych dosładzanych i w 100% naturalnych) było wyższe u mężczyzn (90,3 ml dziennie) niż u kobiet (74,6 ml). W badaniu uwzględniono czynniki ryzyka raka, takie jak wiek, płeć, poziom wykształcenia, wywiad rodzinny w kierunku raka, palenie papierosów i aktywność fizyczną. W trakcie 9 lat obserwacji zdiagnozowano w sumie 2193 przypadków raka (średni czas wystąpienia to 59 r.ż.): 693 przypadków raka piersi, 291 raka prostaty, 166 raka jelita grubego.
Główny podejrzany: cukier?
Badacze podejrzewają, że głównym podejrzanym w tej sprawie jest cukier zawarty w słodkich napojach. – Wysokie spożycie słodkich napojów sprzyja otyłości, a ta – sama w sobie – jest czynnikiem ryzyka raka – mówi Mathilde Touvier, liderka badania i dyrektor zespołu badawczego z Narodowego Instytutu Zdrowia i Badań Medycznych w Paryżu.
Inny podejrzanym, który może odgrywać rolę w procesach rakotwórczych, jest 4-metyloimidazol – karmelowy barwnik stosowany w produkcji napojów.
Jak dodaje Touvier, wyniki tych badań należy traktować jako kolejny dowód na to, że zmniejszenie spożycia słodzonych napojów jest korzystne dla zdrowia. Sugeruje, że powinniśmy trzymać się wytycznych ustalonych przez instytucje zdrowia publicznego, które zalecają ograniczenie słodkich napojów do max. jednej szklanki dziennie.
Zmiana?
Na rynku napojów widoczna zaczyna być pozytywna zmiana, a badania takie jak to, wydają się tylko temu sprzyjać. Koncerny produkujące napoje zmierzają do zmniejszenia ilości cukru w napojach i wprowadzenia szerszej gamy produktów zawierającej również te bez dodatku cukru czy słodzone słodzikami. Tym bardziej, że nie wykazano korelacji między zwiększonym ryzykiem wystąpienia raka a spożywaniem napojów dietetycznych. (Autorzy podkreślają jednak, by do tego wniosku podchodzić ostrożnie, ponieważ został on wyciągnięty na podstawie małej grupy – stosunkowo niewiele osób spośród badanych sięgało po napoje dietetyczne).
– Mit o niebezpiecznych dla zdrowia słodzikach zbyt długo utrzymuje się w kulturze popularnej. Wszystkie stosowane obecnie substancje słodzące spełniają rygorystyczne wytyczne bezpieczeństwa – mówi dietetyk Catherine Collins.
„Jest coś na rzeczy”, ale nie ma pewności
Przytoczone badanie nie daje definitywnej odpowiedzi, czy między cukrem w diecie a rakiem zachodzi bezpośrednia relacja przyczyno-skutkowa. Stanowi jednak wystarczające ostrzeżenie przed szkodliwym działaniem nadmiaru cukru. Powinniśmy je odczytywać jako impuls do zmiany nawyków jedzeniowych.
Co ze stuprocentowymi sokami owocowymi?
W związku z kontrowersjami, jakie wzbudziły badania, zwłaszcza zaś przypuszczenia dotyczące właściwości stuprocentowych soków owocowych, uzyskaliśmy komentarz dietetyka:
– W ogólnej świadomości panuje błędne przekonanie, że stuprocentowe soki owocowe zawierają cukry dodane, podczas gdy europejskie prawo[1] całkowicie zabrania dodawania do nich słodzików i cukrów. To prowadzi do niesłusznego stawiania stuprocentowych soków owocowych w tej samej kategorii produktów, co słodzone napoje. Najnowsze dowody naukowe potwierdzają powyższe tezy i ukazują zaskakujące właściwości zdrowotne stuprocentowego soku pomarańczowego.
Badania Hohenheima z 2018 roku [2], są szczególnie istotne w dziedzinie dietetyki i prawidłowego żywienia, jako że dostarczają rzetelnych dowodów, obalających przekonanie o przyczynianiu się stuprocentowych soków owocowych do występowania otyłości. Potwierdzeniem ich prozdrowotnych właściwości jest fakt, że 100% soki owocowe, w przeciwieństwie do napojów słodzonych, mają niezwykle zróżnicowaną matrycę odżywczą, przez co stanowią dobre źródło takich składników jak: potas, witamina C czy kwas foliowy, a także bioaktywne flawonoidy (hesperydyna i narirutyna), mające pozytywny wpływ na zdrowie [3],[4].
Co więcej, nowe dowody naukowe wskazują, że 100% sok owocowy ma pozytywny bądź neutralny wpływ na masę ciała, kontrolę poziomu glukozy we krwi oraz podaż składników odżywczych. W najnowszych badaniach [5] stwierdzono, że dodanie soku pomarańczowego do diety odchudzającej nie wpływa negatywnie na utratę masy ciała wywołaną przez dietę, dodatkowo nie zwiększa poziomu glukozy w surowicy krwi, za to poprawia wrażliwość na insulinę i markery stanu zapalnego.
– dr Agnieszka Kozioł-Kozakowska dietetyk, Adiunkt w Klinice Pediatrii, Gastroenterologii i Żywienia UJ Collegium Medicum.
[1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/12/WE z dnia 19 kwietnia 2012 odnosząca się do soków owocowych oraz Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 lutego 2013 r. – Dz.U. 2013 poz. 327.
[2] Büsing FA et al. (2018) High intake of orange juice and cola differently affects metabolic risk in healthy subjects. Clin Nutr: in press https://www. clinicalnutritionjournal.com/article/S0261-5614(18)30093-1/fulltext.
[3] Ahmadi A et al. (2016) Oxidative stress and cancer; the role of hesperidin, a citrus natural bioflavonoid, as a cancer chemoprotective agent. Nutr Cancer. 68(1): 29-39
[4] Silveira JQ et al. (2015) Red-fleshed sweet orange juice improves the risk factors for metabolic syndrome. Int J Food Sci Nutr 66(7):830-6
[5] Ribeiro C et al. (2017) Orange juice allied to a reduced-calorie diet results in weight loss and ameliorates obesity-related biomarkers: A randomized controlled trial. Nutrition 38:13-19.