Mimo ogromnych postępów w obrazowaniu medycznym i neurochirurgii, ludzki mózg wciąż skrywa wiele tajemnic. Najnowsze odkrycie, opisane w czasopiśmie Science, wskazuje na nieznany wcześniej element anatomii mózgu, który działa zarówno jako bariera ochronna, jak i platforma, z której komórki odpornościowe patrolują okolice układu nerwowego.
Czytaj też: Wszczepili to do mysich mózgów, aby zbadać jedną reakcję. Czym właściwie były te ludzkie organoidy?
Prof. Kjeld Møllgård z Uniwersytetu Kopenhaskiego mówi:
Odkrycie nowej struktury anatomicznej, która segreguje i pomaga kontrolować przepływ płynu mózgowo-rdzeniowego (CSF) w mózgu i wokół niego, pozwala nam znacznie lepiej ocenić rolę, jaką CSF odgrywa nie tylko w transporcie i usuwaniu odpadów z mózgu, ale także we wspieraniu jego obrony immunologicznej.
Czym jest SLYM?
Naukowcy skupili się na membranach otaczających mózg, które oddzielają ten organ od reszty ciała i sprawiają, że jest on dosłownie zanurzony w płynie mózgowo-rdzeniowym. Mowa o oponach mózgowo-rdzeniowych. Odkryli nową, nieznaną wcześniej warstwę komórek między nimi.
Zarówno mózgowie, jak i rdzeń kręgowy są pokryte trzema oponami (od zewnątrz): oponą twardą – twardówką (najgrubszą), oponą pajęczą – pajęczynówką (zwykle przyrośniętą do twardówki) i oponą miękką (zrośniętą z rdzeniem kręgowym i mózgowiem). Okazuje się, że przestrzeń podpajęczynówkowa dzieli się na dwa przedziały, oddzielone nieznaną wcześniej warstwą, którą określono akronimem SLYM (Subarachnoidal LYmphatic-like Membrane).
SLYM jest rodzajem błony zwanej mezotelium, która pokrywa większość narządów wewnętrznych. Jest błoną bardzo cienką i delikatną, mającą jedną, a maksymalnie kilka komórek grubości. Jest jednak niezwykle szczelna i pozwala na przepływ jedynie bardzo małych cząsteczek. Naukowcy spekulują, że może ona oddzielać “czysty” płyn mózgowo-rdzeniowy od “brudnego”. To by potwierdzało rolę SLYM w układzie limfatycznym i filtracji m.in. toksycznych białek pojawiających się podczas choroby Alzheimera. SLYM spełnia także ważną rolę w mechanizmach obronnych mózgu. Już od dawna wiadomo, że układ nerwowy ma swoje własne komórki odpornościowe, a zachowanie integralności między poszczególnymi błonami, wydaje się kluczowe w procesach immunologicznych.
Czytaj też: Nigdy nie jest za późno na ratunek. Rzadkie zapalenie mózgu typu anty-NMDAR wyleczone u dziecka
Odkrycie SLYM otwiera drzwi do dalszych badań nad jego rolą w patologiach mózgu. Zauważono, że większe i bardziej zróżnicowane koncentracje komórek odpornościowych gromadzą się na oponach mózgowo-rdzeniowych podczas procesów zapalnych i starzenia się. Kiedy jedna z nich została rozerwana w wyniku urazu mózgu, wynikające z tego zaburzenia w przepływie CSF upośledzają układ limfatyczny i pozwalają komórkom odpornościowym spoza centralnego układu nerwowego dostać się do mózgu.
To by wskazywało, że stwardnienie rozsiane czy choroba Alzheimera – tak różne od siebie schorzenia – mogą mieć związek z nieprawidłowym funkcjonowaniem SLYM. Skuteczne dostarczanie leków lub terapii genowych do mózgu jest prawdopodobnie uzależnione od działania SLYM, co często nie jest brane pod uwagę przez neuronaukowców.