Nie ma wątpliwości, że starzenie się ma wpływ na organizm każdego z nas, a jego pierwsze oznaki często zauważamy wcześniej, niż byśmy się spodziewali. Często odpowiada za to nasz wiek biologiczny, który może być inny niż u naszych rówieśników. I choć kalendarzowo jesteśmy w tym samym wieku, to nasze ciało może być nieco starsze. A tym samym, bardziej podatne na choroby.
Aby móc zapobiec tym przyszłym chorobom, dobrze byłoby znać swój wiek biologiczny. Niestety, istniejące metody jego oceny, takie jak neuroobrazowanie czy badania DNA, są kosztowne, czasochłonne i inwazyjne. Ale nowa analiza, przeprowadzona przez zespół naukowców z Chin, Australii i Niemiec, wykazała, że istnieje o wiele prostszy, całkowicie bezinwazyjny i bezbolesny sposób – skan siatkówki.
Co więcej, stworzony przez badaczy algorytm na podstawie skanu siatkówki ocenia wiek biologiczny z większą dokładnością, niż inne znane metody.
Skan siatkówki pozwala ocenić wiek człowieka
Na potrzeby badania naukowcy stworzyli algorytm uczenia głębokiego (oparty na tzw. sztucznych sieciach neuronowych), który miał szacować wiek danej osoby jedynie na podstawie obrazu dna oka. Obraz dna oka to proste badanie, które pozwala ocenić stan siatkówki, naczyń krwionośnych gałki ocznej oraz tarczy nerwu wzrokowego. Badanie jest powszechnie stosowane w okulistyce i pozwala diagnozować m.in. zwyrodnienie plamki żółtej (AMD) czy choroby błony naczyniowej.
Gdy algorytm był gotowy, badacze zaserwowali mu spory zestaw danych. Łącznie program przeanalizował 80 169 obrazów dna oka pochodzących od 46 969 pacjentów w średnim i starszym wieku, które zostały zarchiwizowane w brytyjskim Biobanku (bazie danych medycznych). Same skany oka pochodziły sprzed ok. 11 lat, dzięki czemu autorzy dysponowali informacjami na temat późniejszych chorób i śmiertelności wśród pacjentów.
W pierwszym etapie badania porównano wiek szacowany przez algorytm z rzeczywistym wiekiem kalendarzowym pacjentów. Zestawienie wykazało, że jest on w stanie określić wiek danej osoby – jedynie na podstawie obrazu dna oka – z dokładnością do 3,5 roku. W drugim etapie sprawdzano, czy luka między „wiekiem siatkówki” a wiekiem kalendarzowym ma związek z przewidywaną długością życia pacjenta.
Skan siatkówki – biomarker przedwczesnej śmierci?
Dane pozyskane z Biobanku ujawniły, że w ciągu dekady po skanowaniu siatkówek, spośród 47 tys. pacjentów zmarło 1 871 osób. Większość w tej grupie stanowiły osoby, u których wiek siatkówki (szacowanym przez algorytm) był wyższy, niż wiek kalendarzowy.
Autorzy wyliczyli, że każdy rok luki wiekowej wiązał się z 2-procentowym wzrostem ryzyka śmierci z „jakiejkolwiek przyczyny” (w ciągu najbliższych 10 lat) oraz 3-procentowym wzrostem ryzyka śmierci z przyczyn przypisywanych chorobom innym niż sercowo-naczyniowe i nowotworowe.
Co ciekawe, w badaniu nie stwierdzono istotnego związku między luką a śmiertelnością związaną z chorobami sercowo-naczyniowymi, choć obraz dna oka może ujawniać zmiany związane z miażdżycą czy nadciśnieniem tętniczym. Zdaniem autorów brak związku wynika z faktu, że większość tych chorób jest odpowiednio wcześnie diagnozowana i skutecznie leczona.
„Siatkówka jest oknem chorób neurologicznych”
Wyniki badania potwierdzają, że siatkówka jest bardzo wrażliwa na uszkodzenia wynikające ze starzenia się organizmu, a przez to jest doskonałym materiałem do oceny wieku biologicznego i oceny ryzyka przedwczesnej śmierci.
„Istotny związek między różnicą wieku siatkówki a śmiertelnością, wraz z rosnącymi dowodami na związek między okiem a mózgiem, może potwierdzać pogląd, że siatkówka jest oknem chorób neurologicznych” – twierdzą autorzy.
„Nasze odkrycia wskazują, że luka wieku siatkówki może być potencjalnym biomarkerem starzenia, który jest ściśle związany z ryzykiem zgonu, co wskazuje na potencjał skanu siatkówki jako narzędzia przesiewowego do oceny tego ryzyka” – dodają.
Zauważają, że choć odkrycia są czysto obserwacyjne – co oznacza, że nadal nie wiemy, co napędza ten związek na poziomie biologicznym – to mogą dostarczać lekarzom ważne narzędzie diagnostyczne. Być może w przyszłości proste badanie i algorytm wystarczą, aby zidentyfikować „szybko starzejące się osoby”, zagrożone przedwczesnym rozwojem choroby i wdrożyć odpowiednie środki zaradcze.
Źródło: British Journal of Ophthalmology.