Wargatek sanitarnik (Labroides dimidiatus) to gatunek ryby okoniokształtnej z rodziny wargaczowatych, występujący w Morzu Czerwonym i Oceanie Indyjskim, związany z rafami koralowymi. Ryba ta ma wydłużone ciało, o maksymalnej długości kilkunastu centymetrów. Na jasnoniebieskim ciele od otworu gębowego aż do ogona ma charakterystyczny ciemny pas. Wargatek żywi się pasożytami skórnymi innych ryb, pełniąc tym samym funkcję “czyściciela”, dlatego też często jest nazywany rybą czyścicielem.
Czytaj też: Ryby z genem aligatora stworzone w USA. Czy trafią do sprzedaży?
Teraz zespół biologów z Osaka City University odkryli, że wargatek jest w stanie przejść test lustra, a następnie rozpoznać się na fotografii. Mimo iż mówienie o wyższych formach świadomości wydają się być dużym nadużyciem, to wnioski te mówią nam wiele o ewolucji mózgu ryb. Szczegóły opisano w czasopiśmie PNAS.
Ryby jak słonie i delfiny
Już wcześniejsze badania wykazały, że wargatek potrafi przejść test lustra, czyli jedną z najprostszych metod badania samoświadomości zwierząt. Samoświadomość jest natomiast traktowana jako pojmowanie samego siebie i nie należy jej utożsamiać z wyższymi funkcjami kognitywnymi. U dzieci pojawia się w 18. miesiącu życia.
Warto dopowiedzieć, że pozytywny wynik testu lustra wiąże się z rozpoznaniem przez zwierzę swojego odbicia (a nie obcą istotę), choć implikacje tego zjawiska pozostają niepewne i kontrowersyjne. Potwierdzono, że poza wargatkiem, test lustra zdają także delfiny, świnie, sroki, słonie oraz niektóre gatunki naczelnych.
Teraz naukowcy postanowili sprawdzić, czy ryby są w stanie zachować pamięć o sobie w porównaniu z innymi przedstawicielami swojego gatunku. Umieścili więc lustro w zbiorniku z kilkoma rybami na czas wystarczająco długi, aby mogły przyzwyczaić się do oglądania siebie w odbiciu. Uczeni następnie usunęli lustro i zastąpili je zdjęciem tej samej ryby z brązowym znakiem na głowie. Wargatek odpowiedział, próbując usunąć ten znak.
Prof. Masanori Kohda z Osaka City University mówi:
Reakcja na znak na ciele jest zachowaniem kierowanym w kierunku siebie, a nie reakcją na postrzeganego znajomego osobnika lub zachowaniem napędzanym przez dopasowanie kinestetyczno-wizualne. Jest to rodzaj zachowania, w którym podmiot rozpoznaje siebie poprzez odbicie, poruszając swoim ciałem.
Ciekawe jest to, że wargatki nie wykazywały takiego zachowania, gdy pokazano im własne zdjęcia bez umieszczonego znaku lub zdjęcia innych ryb z tym samym znakiem.
Czytaj też: Dlaczego ryby ciągle patrzą w dół? Zagadka rozwiązana
Prof. Masanori Kohda dodaje:
Powszechnie uważa się, że zwierzęta, które mają większe mózgi, będą bardziej inteligentne niż zwierzęta o małym mózgu. Nadszedł czas, aby zrewidować to przekonanie.
Odkrycia wskazują, że samoświadomość i samorozpoznanie mogą być bardziej rozpowszechnione w królestwie zwierząt, niż do tej pory sądziliśmy.