W latach 20. XX wieku dwóch matematyków, pracujących na różnych kontynentach, opracowało identyczny zestaw równań, które pozwalają opisać zmiany populacji w systemach biologicznych. Alfred Lotka i Vito Volterra stworzyli model, który zaskakująco dobrze oddaje dynamikę populacji drapieżników i ofiar w naturze. Ich odkrycia pokazały, że matematyczne równania mogą skutecznie opisywać złożone interakcje ekologiczne, zarówno w przyrodzie, jak i w bardziej skomplikowanych systemach.
Równania Lotki i Volterry sterują wzrostem populacji – i nie tylko
Alfred Lotka był matematykiem, chemikiem i statystykiem polsko-amerykańskiego pochodzenia. W 1910 r. opracował model dla reakcji chemicznych, ale później dostrzegł analogię między systemami chemicznymi a biologicznymi. W latach 20. rozszerzył swoje równania na systemy ekologiczne, zakładając, że wszystkie procesy można sprowadzić do dwóch głównych rodzajów zmian: wymiany materii oraz wymiany energii pomiędzy składnikami systemu.
Czytaj też: Algebra abstrakcyjna na nowo. Sensacyjne odkrycie w świecie matematyki
Te same koncepcje, co Lotka rozwijał Vito Volterra – włoski matematyk, który skoncentrował się na populacjach drapieżników i ofiar. Model Lotki i Volterry zakładał, że środowisko jest stabilne, a ilość pożywienia dla populacji ofiar obfita. Chociaż każde równanie matematyczne używane do opisu świata zwierząt jest uproszczeniem w próbie zrozumienia złożonej dynamiki i zawiera ogromne założenia, równania Lotki-Volterry opisują wzrost populacji z niesamowitym poziomem dokładności.
Sam Lotka był zaskoczony, że jego model, początkowo stworzony dla reakcji chemicznych, przekładał się na relacje drapieżnik-ofiara. Jak później odkrył Volterra, równania te mają tendencję do pokazywania oscylacji między wielkościami populacji obu grup, ponieważ ofiary powiększają się, a następnie są zmniejszane przez gatunki drapieżników. Tymczasem populacja drapieżników rośnie wraz ze wzrostem ofiary, ale potem staje w obliczu większej konkurencji o pożywienie, ponieważ zmniejsza się liczebność ofiary, a w rezultacie populacja drapieżników maleje.
Te odkrycia mają szerokie praktyczne zastosowanie w wielu dziedzinach. W ochronie środowiska pozwalają prognozować ryzyko wymierania gatunków i efekty zmian klimatycznych, a także opracowywać strategie ochrony różnorodności biologicznej. W rolnictwie pozwalają na lepsze zarządzanie populacjami szkodników i zapylaczy, a w urbanizacji wspierają planowanie miast w sposób bardziej ekologiczny i zrównoważony.
Matematyczne zrozumienie dynamiki populacji, oparte na równaniach Lotki-Volterry, pozwala nie tylko na ochronę środowiska, ale także na lepsze planowanie działań człowieka w skali globalnej. Dzięki tym modelom możliwe jest opracowywanie rozwiązań, które minimalizują szkodliwy wpływ człowieka na ekosystemy, jednocześnie dbając o długoterminową trwałość naszej planety.