Triphyophyllum peltatum to roślina z rodziny Dioncophyllaceae, występująca w naturze jedynie w Afryce Zachodniej. Jest ona celem badań medycznych i farmaceutycznych, gdyż produkuje alkaloidy o działaniu przeciwnowotworowym, a także przeciwmalarycznym. Jest także interesująca dla botaników, gdyż podczas rozwoju wytwarza trzy rodzaje liści, z których jeden jest przystosowany do mięsożerności.
Czytaj też: Ta roślina nie wykorzystuje fotosyntezy. Skąd czerpie więc energię?
Okazuje się, że w pewnych okolicznościach, roślina może stać się drapieżnikiem. Jej menu obejmuje wówczas małe owady, które chwyta za pomocą pułapek pod postacią kropel wydzieliny i trawi używając enzymów litycznych. Teraz naukowcy z Uniwersytetu w Würzburgu odkryli mechanizm, który za to odpowiada. Szczegóły opisano w czasopiśmie New Phytologist.
Roślina jak Doktor Jekyll i Pan Hyde
W zależności od etapu rozwoju, roślina wytwarza jeden z trzech typów liści. W fazie młodzieńczej tworzą się proste liście, ale później mogą powstawać tzw. liście pułapkowe, które zawierają dużą liczbę pułapek adhezyjnych. Kiedy spełnią one swoje zadanie, roślina albo ponownie wykształca proste liście, albo – jeżeli weszła w odpowiednie stadium – produkuje trzeci rodzaj liści.
Stopień plastyczności liści obserwowany u Triphyophyllum peltatum jest naprawdę niezwykły: poszczególne etapy rozwojowe różnią się długością, a etap owadożerny jest całkiem inny. W ten sposób roślina dostosowuje się do warunkach panujących w jej siedlisku. Dopiero teraz poznaliśmy czynnik, który inicjował transformację liści.
Niemieckim naukowcom po raz pierwszy udało się wyhodować Triphyophyllum peltatum w szklarni ogrodu botanicznego w Würzburgu. Z kolei w Hanowerze opracowano warunki do rozmnażania roślin w dużych ilościach w warunkach in vitro, tj. w naczyniach hodowlanych na dobrze zdefiniowanych pożywkach. Warto wspomnieć, że do tej pory Triphyophyllum peltatum uznawano za roślinę wyjątkowo trudną do uprawy. Jeszcze ważniejsze jest to, że udało się zidentyfikować czynnik, który inicjuje mięsożerny styl życia u rośliny.
Czytaj też: Tak rośliny wabią owady. Wreszcie mamy dowody
Dr Traud Winkelmann z Uniwersytetu w Würzburgu mówi:
Wystawiliśmy roślinę na działanie różnych czynników stresowych, w tym niedoborów różnych składników odżywczych, a następnie zbadaliśmy, jak zareagowała na każdy z nich. Tylko w jednym przypadku byliśmy w stanie zaobserwować tworzenie się liści pułapkowych: w przypadku braku fosforu. Znacznie zmniejszona podaż tego pierwiastka jest już wystarczająca do przekształcenia rośliny w mięsożerną.
W swoim pierwotnym siedlisku w afrykańskich lasach tropikalnych w glebach ubogich w składniki odżywcze, Triphyophyllum peltatum może właśnie w ten sposób unikać zagrożenia niedożywieniem. To bardzo ważne odkrycie, które może pomóc zrozumieć pochodzenie mięsożerności wśród roślin.