Ryjówka aksamitna (Sorex araneus) to gatunek małego ssaka z rodziny ryjówkowatych. Ciało zwierzęcia ma do 8 cm długości, a ogon 4 cm. Kolor sierści zwierzęcia zmienia się w zależności od sezonu – zimą jest niemal czarny, a latem szaro-kasztanowy. Ryjówka ma półokrągłe uszy, spiczasty ryjek i waży 5-12 g.
Ryjówka aksamitna występuje w Europie Wschodniej i Środkowej, na terenie Francji, Włoch, Hiszpanii, Skandynawii, Wyspach Brytyjskich i na Syberii. Jest jednym z najpospolitszych ssaków w Polsce. Żyje w ogrodach, lasach liściastych i mieszanych, a także na łąkach zdominowanych przez krzewy. Zwierzę buduje gniazda pod ziemią, przy gęstych roślinach lub próchniejących pniach.
Przez długi czas ryjówka aksamitna nie wyróżniała się niczym szczególnym na tle innych zwierząt. Zespół naukowców z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu i Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu pod kierownictwem Krzysztofa Kowalskiego i Pawła Marciniaka postanowił przyjrzeć się dokładniej niewielkiemu zwierzowi. Praca opublikowana w Zoological Letters potwierdza, że ryjówka aksamitna jest ssakiem jadowitym.
Już w literaturze sprzed 400 lat znajdziemy sugestie, że ryjówka aksamitna jest jadowita, ale do tej porze nikt nie miał czasu/chęci tego sprawdzić. Aż do teraz.
Polscy naukowcy pobrali wyciąg ze ślinianek rzęsorka rzeczka oraz ryjówki aksamitnej. Wiedzieli, że jad zawarty w ślinie rzęsorka rzeczka ma silne właściwości paraliżujące, dzięki czemu może wprawiać ofiarę w stan podobny do śpiączki. Okazało się, że wydzielina ryjówki aksamitnej działa w ten sam sposób! Zawarty w niej jad powoduje hemolizę, czyli rozpad czerwonych krwinek. Uważa się to za pierwsze eksperymentalne dowody mówiące, że ryjówka aksamitna faktycznie jest jadowita.
W pracy czytamy:
Nasze wyniki wyraźnie wskazują, że jady ryjówek mają działanie hemolityczne, które może umożliwiać im polowanie na większe ofiary. Ponieważ jadowity jest jeden z przedstawicieli licznego rodzaju Sorex, jest prawdopodobne, że produkcja jadu wśród ryjówek i innych eulipotyfili może być bardziej rozpowszechniona niż dotychczas przypuszczano.
Odkrycie polskich naukowców może mieć ogromne znaczenie, nie tylko dla naszej rodzimej, ale i europejskiej zoologii. Jad u ssaków występuje stosunkowo rzadko – jako przykłady można wymienić dziobaki australijskie, blariny krótkoogonowe czy almiki. Niektórzy zoolodzy twierdzą, że za jadowite należy uznać skunksy, pancerniki czy niektóre łasicowate.