Pochodząca z tropikalnej wyspy Borneo w Azji Południowo-Wschodniej roślina jest dobrze znana tubylcom, którzy od wieków zajadają się jej jaskrawoczerwonymi owocami. Do tej pory jednak roślina ta pozostawała niezauważona przez naukowców, którzy do opisali ok. 300 różnych gatunków palm na wyspie, ale tego nie. Pinanga subterranea dołącza do ponad 2500 znanych nauce gatunków palm, z których nawet połowa może być zagrożona wyginięciem. Nowy gatunek został opisany w czasopiśmie Plants People Planet.
To pierwsza taka palma znana nauce
Pierwszy kontakt świata nauki z niezwykłą palmą nastąpił w 1997 r., kiedy to malezyjski botanik dr Paul Chai natknął się na nią podczas wizyty w Sarawak na wyspie. Odgarniając grubą ściółkę liści otaczającą młodą palmę, aby zrobić jej lepsze zdjęcie, zauważył owoc, który się odsłonił. W 2018 r. uczeni z Królewskich Ogrodów Botanicznych Kew: Benedikt Kuhnhäuser, Peter Petoe i William Baker, ponownie odwiedzili Lanjak Entimau Wildlife Sanctuary i zebrali kilka okazów palmy do badań naukowych.
Czytaj też: By przetrwać ta roślina staje się mięsożercą. Już wiemy, co aktywuje tę przemianę
Dr Benedikt Kuhnhäuser z Królewskich Ogrodów Botanicznych mówi:
Bez wskazówki naszego malezyjskiego kolegi, dr Paula Chaia, prawdopodobnie pomylilibyśmy ten ekscytujący nowy gatunek z nie wyróżniającą się sadzonką palmy i przeszlibyśmy obok niej. Zamiast tego opisaliśmy naukowo niezwykle rzadki przypadek geoflory, czyli podziemnego kwitnienia – to pierwszy znany tego rodzaju przykład w całej rodzinie palm. To naprawdę odkrycie, które zdarza się raz w życiu.
Na pierwszy rzut oka gatunek ten wygląda jak sadzonka palmy, które są często spotykane w lasach tropikalnych, a naukowcy zazwyczaj je ignorują, gdyż są ekstremalnie trudne do identyfikacji, nawet przez najbardziej doświadczonych botaników. W tym przypadku te pozorne dzieci były w rzeczywistości w pełni ukształtowanymi dorosłymi, z częściami rozrodczymi ukrytymi pod powierzchnią gleby.
W rodzaju Pinanga występuje ponad 140 gatunków palm, z których większość to małe, wyprostowane palmy, które można znaleźć wzdłuż leśnego podszytu. Ponad 100 z tych gatunków występuje w Azji Południowo-Wschodniej, a Borneo jest centrum ich różnorodności. Rozpoznanie Pinanga subterranea jako prawdziwej nowości wymagało skrupulatnych badań wielu uczonych, którzy dokładnie porównali zebrane okazy ze wszystkimi innymi znanymi gatunkami borneańskimi.
Zdecydowana większość okrytozalążkowych wyewoluowała w taki sposób, że ich kwiaty i owoce rozwijały się nad ziemią, co ułatwia zapylanie i rozsiewanie nasion. Istnieje jednak niewielki podzbiór roślin, który wykształcił w kierunku kwitnienia i owocowania pod ziemią, to tzw. rośliny geokarpiczne, co zaobserwowano u co najmniej 171 gatunków z 89 rodzajów i 33 rodzin roślin. Na przykład orzech ziemny kwitnie nad ziemią, ale jego owoce rozwijają się pod ziemią. Jednak wyłącznie owocowanie i kwitnienie całkowicie pod ziemią jest zjawiskiem niezwykle rzadkim i według wiedzy autorów zaobserwowano je tylko u małych storczyków z rodzaju Rhizanthella.
Czytaj też: Ta roślina zastąpi 30 oczyszczaczy powietrza, a przy tym zrobi coś więcej
To niezwykłe zachowanie pozornie utrudnia zdolność rośliny do skutecznego zapylania i rozprzestrzeniania nasion – nigdy wcześniej nie zaobserwowano go w rodzinie palm. Opisując P. subterranea jako nowy w nauce, autorzy badania mają nadzieję przyciągnąć zainteresowanie innych badaczy, którzy mogą pomóc w rozwikłaniu niektórych tajemnic otaczających ten niezwykły gatunek.
Dr William Baker z Kew podsumowuje:
Badam palmy od 30 lat i jestem zdumiony tym, jak wciąż nas zaskakują. To nieoczekiwane znalezisko stawia o wiele więcej pytań niż odpowiedzi. Co zapyla palmę? W jaki sposób zapylacz znajduje kwiaty pod ziemią? Jak ewoluowało to zjawisko i czym, u licha, zaskoczą nas palmy w następnej kolejności?