Jak działa odwrócona psychologia?
Co robisz, kiedy ktoś Ci czegoś zabrania? Pokornie słuchasz i stosujesz się do zakazu? A może raczej rodzi się w Tobie bunt? U wielu ludzi pojawia się reakcja sprzeciwu wobec zakazu. Ta naturalna reakcja na odbieranie nam jakichś wolności nosi nazwę reaktancji czyli oporu psychicznego. Jest on tym silniejszy, im: większa możliwość działania została nam odebrana, większe jest zagrożenie swobody działania, bardziej niespodziewana jest ta strata oraz kiedy więcej możliwości zostało zablokowanych.
Sprzeciwiamy się zakazowi i próbujemy doprowadzić do tego, aby jednak móc zrobić to, czego nam zabroniono.
Innymi słowy, opór społeczny jest dążeniem do przywrócenia odebranej nam wolności.
Reaktancja ma ścisły związek z regułą niedostępności i została opisana w 1966 roku przez psychologa, Jacka Brehma.
Możesz nigdy nie podróżować, ale kiedy nagle zostaną zamknięte granice i Twoje możliwości przemieszczania się zostaną zablokowane, to mimo tego, że nigdy z tych możliwości nie korzystałeś, odczujesz wielką stratę i sprzeciw wobec zamknięcia granic.
Na tym zjawisku właśnie opiera się działanie odwróconej psychologii. To bardzo skuteczna metoda wpływania na zachowanie ludzi.
Mamy z nią do czynienia wówczas, kiedy nasz naturalny opór psychiczny jest wykorzystywany do sprowokowania naszego określonego zachowania. Innymi słowy – jeśli komuś zależy, abyś wykonał daną czynność, wystarczy, aby zasugerował, że nie możesz owej czynności wykonać, a w Tobie pojawi się naturalny opór, który sprawi, że za wszelką cenę będziesz chciał to zrobić.
Jak wiemy, owoc zakazany smakuje najlepiej. A kiedy dołączymy do tego duże emocje, wyłączające racjonalne myślenie, to metoda odwróconej psychologii ma duże szanse na powodzenie.
Oczywiście, metoda psychologii odwrotnej nie musi zadziałać na każdego. Bardziej podatne na nią są osoby z natury przekorne, które nie lubią, kiedy ktoś mówi im, co mają robić. Na osoby uległe i ugodowe, metoda odwróconej psychologii raczej nie zadziała.
Zastosowanie odwróconej psychologii
Odwrócona psychologia dzięki emocjom, jakie budzi pozbawianie nas czegoś, znajduje zastosowanie w bardzo wielu dziedzinach życia. Można powiedzieć, że właściwie jest obecna wszędzie- w polityce, reklamie, handlu, relacjach międzyludzkich czy wychowaniu dzieci.
W pewnym sensie wszyscy manipulujemy, stosując metodę odwróconej psychologii i wszyscy jesteśmy narażeni na jej działanie czy to w życiu zawodowym, czy osobistym. Prawdopodobnie wiele życiowych wyborów podjęliśmy pod wpływem zastosowania wobec nas metody psychologii odwrotnej.
Bardzo wiele społecznych protestów, a nawet całych ruchów społecznych powstało w wyniku wykorzystania reaktancji. Metoda odwróconej psychologii jest również wykorzystywana w celu wywołania pozytywnych zachowań w społeczeństwie. Tak jak w przypadku parku, który przez lata był zaniedbany i nikt go nie odwiedzał. Wystarczyło, aby w przestrzeni publicznej pojawiła się informacja, że deweloper planuje na terenie parku postawić budynek mieszkalny, aby wzniecić społeczny protest i zainteresowanie zaniedbanym dotąd terenem.
Przykłady odwróconej psychologii
Reklama
Odwrotną psychologię często stosują specjaliści od reklamy, chcąc nas zainteresować jakimś produktem. Jeżeli przydrożny billboard poinformuje nas, że nie możemy pójść na otwarcie nowego sklepu, to reklama realizuje dwa cele- po pierwsze dowiadujemy się z niej, że powstaje nowy sklep, a po drugie, wzbudzona zostaje nasza ciekawość i rodzi się sprzeciw wobec dziwnego zakazu. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że pójdziemy na otwarcie tegoż sklepu, pomimo tego, że z reguły omijamy takie wydarzenia.
Polityka
Również politycy stosują odwróconą psychologię do manipulowania społeczeństwem. Nie interesując się polityką, prawem czy ekonomią, możemy nie zdawać sobie sprawy z tego, jak wiele wolności jest nam zabieranych po cichu. Nie wiedząc o tym, nie protestujemy przeciwko temu i pokornie przyjmujemy kolejne nakładane na nas obowiązki, podatki czy restrykcje. Inaczej rzecz się ma, kiedy jakimś siłom politycznym zależy na wznieceniu społecznego buntu. Wówczas wystarczy, aby głośno zostało zapowiedziane odebranie nam jakichś praw czy wolności, abyśmy zaczęli protestować. Co ciekawe, głośny sprzeciw może wzbudzić nawet najbardziej błahy zakaz, wystarczy aby społeczeństwo otrzymało wyraźny sygnał o zakazach, czy ograniczeniach jakie je dotkną.
Handel
Chcąc komuś sprzedać jakiś produkt, akwizytorzy często podają bardzo wysoką cenę, będącą poza możliwościami danego człowieka. Potencjalny kupiec zaczyna odczuwać żal, że nie stać go na rzecz, której wcześniej nawet nie zamierzał kupić. Absurdalne? Tak właśnie działa zjawisko oporu psychicznego.
Następnie akwizytor informuje klienta, że może obniżyć cenę bądź rozłożyć płatność na raty.
Zachwycony klient konstatuje, że jednak może sobie pozwolić na zakup i go dokonuje.
Genialne w swej prostocie! Nawet jeżeli dany zakup będzie nieużywany pokrywał się kurzem, to cel handlowca został osiągnięty!
Z odwróconą psychologią mamy również do czynienia, kiedy w sklepie widzimy komunikat, że dany produkt jest już niedostępny. Istnieje duża szansa, że właśnie ów produkt wzbudzi nasze zainteresowanie i będziemy gotowi nawet zapłacić za niego więcej i poczekać, aż sprzedawca sprowadzi go z innego sklepu.
Wychowanie
Twoje dziecko nie chce jeść warzyw? Nakładając obiad, poinformuj je, że w przeciwieństwie do reszty domowników nie dostanie porcji szpinaku, bo i tak nigdy go nie zjada. Może nie zapała od razu miłością do szpinaku, ale istnieje duże prawdopodobieństwo, że wzbudzisz w nim sprzeciw i za wszelką cenę postanowi udowodnić Ci, że jednak zje nie lubiane warzywo.
Głównie w przypadku dzieci do czwartego roku życia psychologia odwrotna ma duże szanse powodzenia. Dzieci w tym wieku, bowiem, jeszcze nie umieją racjonalnie myśleć, zatem częściej dochodzą u nich do głosu emocje, co sprzyja pojawianiu się reaktancji. Ale psychologia odwrotna sprawdza się również w przypadku zbuntowanych nastolatków, którzy na wszelkie zakazy reagują gwałtownym buntem. Także w tym przypadku mamy często do czynienia z wyłączeniem racjonalnego myślenia, któremu sprzyja burza hormonalna występująca w wieku dojrzewania.
Odwrócona psychologia w związku
W związkach metoda odwróconej psychologii również znajduje zastosowanie, a posługujemy się nią częściej, niż chcielibyśmy do tego przyznać. Jeśli masz z tego powodu wyrzuty sumienia, może pocieszy Cię informacja, że pewnie równie często padasz ofiarą tej metody ze strony swojego partnera. I nie ma w tym nic złego, dopóki obojgu Wam leży na sercu wspólne dobro.
Z drugiej zaś strony, dla wielu związków odwrócona psychologia jest czynnikiem wzmacniającym związek. Dzieje się tak, na przykład, wtedy kiedy młodzi ludzie nie mogą być razem ze względu na sprzeciw ich rodziców albo ograniczenia prawne. Jest duże prawdopodobieństwo, że będą dążyć do utrzymania swojej relacji z dużo większą determinacją, niż gdyby nie napotykali na żadne przeszkody.
Także, odwrócona psychologia może działać jako czynnik scalający związek.
Wpływ odwróconej psychologii na relacje
Jak już wspominaliśmy, odwrócona psychologia może wywierać bardzo duży wpływ na różnorakie relacje, a czasem nawet sprzyjać ich powstawaniu. Relacje oparte na sprzeciwie wobec zakazu bywają silniejsze, bo wiążą się z nimi silne emocje. Natomiast, jeżeli w życiu prywatnym nadużywamy odwróconej psychologii i służy nam ona jedynie do zaspokajania własnych celów, a nie na przykład do wspólnych celów w związku, to odwrócona psychologia traci pozytywne znaczenie, a pozostaje tylko manipulacją bazującą na emocjach i na pewno nie służy dobrej relacji.
Także, musimy pamiętać o tym, aby stosować ją z umiarem, a także starać się panować nad własnymi emocjami i uważnie obserwować, czy ktoś nie wykorzystuje odwróconej psychologii do manipulowania nami.