Urządzenie to jest wykorzystywane przede wszystkim przez wojsko i oddziały paramilitarne. W cywilu jest wyposażeniem myśliwych, wspomaga nocne monitorowanie budynków przez ochronę. Poza tym dobrze sprawdza się w trakcie realizacji filmów przyrodniczych, bo brak sztucznego oświetlenia nie płoszy zwierząt.
Istnieją różne typy noktowizorów. Jeden z nich wykorzystuje niewidzialne dla człowieka promieniowanie podczerwone. Pochodzi ono ze specajlnego reflektora, zwykle połączonego bezpośrednio z noktowizorem. Promieniowanie podczerwone odbija się od obiektu i trafia do noktowizora, gdzie elektroniczny przetwornik zmienia je na światło widzialne, dając w ten sposób obraz. Zasięg obserwacji za pomocą tego typu sprzętu jest niewielki (kilkadziesiąt metrów). Taki noktowizor jest duży, ciężki i zużywa dużo prądu. Obserwujący sam może stać się obserwowanym – źródło tak silnego promieniowania łatwo wykryć.
Drugi typ to noktowizor pasywny. Wykorzystuje on tzw. światło szczątkowe, bardzo słabe światło widzialne, którego źródłem jest na przykład księżyc i gwiazdy. Światło szczątkowe zostaje wzmocnione przez układ elektroniczny, by dawało widoczny obraz. Taki sprzęt jest lżejszy, ma także większy zasięg. Jest jednak bezużyteczny w całkowitych ciemnościach na przykład w zamkniętych pomieszczeniach, gdzie nie ma nawet odrobiny światła. Dlatego właśnie czasem jest zaopatrzony w słabą lampę podczerwieni. Istnieją też urządzenia wzmacniające promieniowanie podczerwone, emitowane przez praktycznie wszystkie ciała (intensywność zależy od temperatury obiektu). Mogą działać nawet w całkowitych ciemnościach, ale – w przeciwieństwie do klasycznego noktowizora na podczerwień – nie potrzebują reflektora.
Przetwornik
Światło szczątkowe pada przez obiektyw na fotokatodę. Fotokatoda pod wpływem fotonów światła emituje elektrony. Trafiają one na płytkę mikrokanałową (MCP). Zwielokrotnia ona liczbę elektronów, wzmacniając sygnał. Następnie elektrony uderzają w ekran luminescencyjny. Emituje on światło widzialne, przekazując do okularu obraz w odcieniach zieleni.
Niedoskonałe początki
Noktowizory zostały opracowane pod koniec drugiej wojny światowej. Były jednak nieporęczne i duże, ale mimo wszystko wyposażano w nie żołnierzy. Udoskonalone, w latach 70. XX wieku zostały masowo wprowadzone w czołowych armiach świata. Ważyły wtedy około 2 kg i były bardzo delikatne: nagły błysk np. strumień światła z latarki skierowany na obiektyw noktowizora mógł skutecznie uszkodzić delikatne elementy urządzenia odpowiedzialne za wzmacnianie światła początkowego.