Pojęcie imperium zostało pierwszy raz zastosowane w starożytnym Rzymie i pochodzi ono od łacińskiego słowa brzmiącego dokładnie tak samo. Dzisiaj jako imperium rozumiemy jakąś strukturę polityczną lub państwową, która ma w swoim władaniu ogromny obszar terytorialny. Łacińskie imperium oznaczało natomiast w przeszłości zakres władzy najwyższych urzędników w Rzymie.
Czytaj też: Jedno zdjęcie, które zatrzęsło całym Imperium Brytyjskim. Zdobył je Arthur Conan Doyle
W kolejnych wiekach na świecie pojawiały się nowe superpaństwa, które różnymi metodami podbijały gigantyczne połacie terenów. Naukowcy wyróżniają szereg różnych imperiów. Nawet niektóre z dzisiejszych państw nazywa się w ten sposób, a do użytku codziennego weszły takie słowa jak imperializm (polityka państwa polegająca na podbojach lub dążąca do podporządkowania sobie innych krajów) i imperialny.
Jakie było największe imperium w historii świata?
Laur zwycięzcy w tej kategorii należy się zdecydowanie brytyjskiemu imperium kolonialnemu, które w 1922 roku osiągnęło największy rozmiar w swojej historii. Zajmowało wówczas powierzchnię 35,8 miliona kilometrów kwadratowych. W 1938 roku natomiast imperium osiągnęło największą liczbę ludności wynoszącą 458 milionów, co stanowiło wówczas prawie 20 proc. światowej populacji.
Imperium brytyjskie przyczyniło się w znacznym stopniu do tego, że język angielski stał się nowym lingua franca na świecie. Ta gigantyczna struktura państwowa obejmowała wiele rodzajów terytoriów: dominia, kolonie, protektoraty, terytoria mandatowe i inne terytoria zależne. Historia imperium zaczęła się w XVI wieku, kiedy to Brytyjczycy zaczęli zakładać kolonie i placówki handlowe w różnych regionach świata
O Wielkiej Brytanii przez wiele lat mawiano, że jest to imperium, na którym nie zachodzi słońce. Było w tym stwierdzeniu wiele prawdy, ponieważ terytoria Brytyjczyków były rozsiane po całym świecie: od Nowej Zelandii, Australii, przez Indie, Egipt, Sudan, RPA, po Kanadę, Gujanę czy Falklandy. Dzisiaj Londyn sprawuje kontrolę „tylko” nad 15 terytoriami, które formalnie nazywają się brytyjskimi terytoriami zamorskimi.
Niewielkie mniejsza od imperium brytyjskiego był Wielki Ułus Mongołów, który w 1270 roku osiągnął swój największy zasięg terytorialny – 33 miliony kilometrów kwadratowych powierzchni. Imperium mongolskie obejmowało swym zasięgiem spory obszar Azji: całe Chiny, Mongolię, północną Tajlandię, państwa Azji Środkowej, południowy pas Rosji, Iran, Irak, Turcję i państwa Kaukazu.
Czytaj też: Czyngis-chan, czyli klimatyczny cudotwórca. Jak XIII-wieczny władca schłodził Ziemię?
Wielki Ułus Mongołów był również wyjątkowo ludnym imperium. Szacuje się, że XIII wieku żyło na jego terenie 110 milionów ludzi spośród 429 milionów stanowiących światową populację. Co czwarty człowiek na Ziemi wówczas był mieszkańcem imperium. Na szczęście dla wielu ludzi dominacja Mongołów nie trwała długo i jeszcze przed XIV wiekiem olbrzymie państwo zostało podzielone na oddzielne chanaty wskutek kłótni i wojen pomiędzy potomkami Czyngis-chana.
Brytyjczycy, Mongołowie i Rosjanie – ich imperia były największe
Podium trzech największych imperiów zamyka Rosja, ale nie mowa tutaj o Związku Radzieckim ani o współczesnej Federacji Rosyjskiej. Największy zasięg terytorialny tego państwa został osiągnięty w 1866 roku, kiedy to istniało ono jako Cesarstwo Rosyjskie, nad którym rządy sprawował car.
Imperium Rosjan rozciągało się od zachodniej Polski po tereny Alaski, którą zresztą sprzedano Stanom Zjednoczonym w 1967 roku za jedyne 7,2 miliona dolarów amerykańskich, co nawet na owe czasy nie stanowiło dużej kwoty. Pod władzą cara ekspansja Rosji rozciągała się także daleko na południe od współczesnych granic, docierając do terenów dzisiejszego Afganistanu i Iranu.
W 1866 roku Cesarstwo Rosyjskie miało powierzchnię 23,7 miliona kilometrów kwadratowych. Oznacza to, że było blisko półtora raza większa od współczesnego terytorium. Najwięcej ludzi żyło w 1913 roku – 176,4 miliony spośród 1791 na całym świecie, co stanowiło niecałe 10 proc. globalnej populacji.
Czytaj też: Kiedy ludzie trafili do Ameryki? Nowe dowody zmieniają wszystko, co wiemy o historii naszego gatunku
Jak wielkie były inne znane imperia w historii świata?
Skoro nazwa imperium wywodzi się ze starożytnego Rzymu, to dowiedzmy się, jak ogromne było to państwo w szczycie swojej bytności. Cesarstwo Rzymskie najpewniej osiągnęło swoje maksimum terytorialne w latach 115-117 n.e., kiedy to liczyło 6,5 miliona kilometrów kwadratowych powierzchni – Morze Śródziemne było wówczas wewnętrznym akwenem w państwie. W II wieku n.e. również cesarstwo zamieszkiwało również najwięcej ludzi, bo aż 80 milionów, co stanowiło szacunkowo 35,9 proc. światowej populacji.
Czytaj też: Imperium Rzymskie przez długi czas handlowało z tym krajem, co zapewniło im wiele egzotycznych darów
Innymi imperiami o znacznej powierzchni w skali świata były chociażby Portugalia, Hiszpania i Francja, które prowadziły politykę kolonialną. Ich terytoria liczyły od 10 do 20 milionów kilometrów kwadratowych. Powierzchnie pozostałych państw kolonialnych przy nich wyraźnie bledną. Włoskie imperium liczyło 3,7 milionów kilometrów kwadratowych, holenderskie tyle samo, niemieckie – 3,5, duńskie – 3, belgijskie – 2,5.
Przy tych statystykach warto również podać największą powierzchnię Polski w jej ponad 1000-letniej historii. Nasz kraj jako Rzeczpospolita Obojga Narodów w latach 1618-1621 liczył aż 1,5 miliona kilometrów kwadratowych powierzchni, co jest wartością ponad 3,5 razy większą od dzisiejszego stanu. Wówczas Polskę zamieszkiwało około 10 milionów osób, którzy stanowili niecałe 2 proc. ogółu populacji.
Na koniec warto dodać jako ciekawostkę, że księstwo Kurlandii będące lennem Rzeczypospolitej Obojga Narodów przez krótki czas również posiadało swoje kolonie – były to dwa niewielkie ośrodki, które założono w XVII wieku. Pierwsze znajdowało się u ujścia rzeki Gambii w Afryce Zachodniej, drugie na wyspie Tobago na Karaibach. Kolonie kurlandzkie nie przetrwały dużo czasu. W Gambii stacjonowano 10 lat, na Tobago niespełna pół wieku. Chociaż kolonie zakładali Niemcy bałtyccy zamieszkujący obszar dzisiejszej Łotwy, to niekiedy o tych dwóch małych ośrodkach mówi się, że były to „kolonie Polski”. Tak czy owak, były one zbyt marginalne, aby mogły stanowić o jakimkolwiek statusie I RP jako imperium kolonialnego.