Sprawa jest o tyle skomplikowana, że musimy odróżnić rysunki naskalne od tekstów pisanych. O ile te pierwsze mogą mieć nawet kilkadziesiąt tysięcy lat i pochodzą z różnych części świata, tak trudno określić je mianem pisma. Zazwyczaj były one dość abstrakcyjne i miały na celu prezentowanie wierzeń czy doświadczeń. Często nasi odlegli przodkowie przedstawiali w ten sposób na przykład inne zwierzęta, choćby w czasie scen z polowań.
Czytaj też: Mają 2000 lat i wiemy, jak pachniały. Naukowcy odtworzyli zapach starożytnych perfum
Osobną kategorię stanowią piktogramy. W tym przypadku mówimy o symbolach, które mają konkretne, przypisane do nich znaczenia. Dzięki temu istnieją pewne znaki, które rozpoznamy nawet bez znajomości języka używanego w danym miejscu. Jednymi ze starszych przykładów takiego wyjątkowego pisma są egipskie hieroglify, podczas gdy współcześnie moglibyśmy wymienić znaki drogowe. Ze względu na możliwość powszechnego rozpoznawania piktogramów i ich znaczeń, uznaje się je za formę komunikacji.
Istnieją też ideogramy, czyli umowne znaki graficzne prezentujące wybrane określenia bez korzystania z liter. Pochodzą one od piktogramów, choć oba te pojęcia można odróżnić. Na czym polega ich odmienność? Piktogramy opierają się na podobieństwie do faktycznie istniejących obiektów, podczas gdy ideogramy mają za zadanie prezentować idee bądź koncepcje. W obu przypadkach wspólny jest natomiast fakt, iż jesteśmy w stanie zrozumieć ich znaczenie nawet bez znajomości języka, jakim posługuje się dana społeczność.
Najstarszy zidentyfikowany tekst przypisany naszemu gatunkowi pochodzi sprzed 5500 lat. Znaleziono go na terenie współczesnego Iraku
Zdaniem historyków piktogramy i ideogramy stanowiły podstawę wielu języków używanych w przeszłości, a w zasadzie również obecnie, ponieważ lingwistyczne powiązania sięgają tysięcy lat wstecz. Co ciekawe, kiedy kiedy symbole mają za zadanie reprezentować określone słowa w języku, to mówimy wtedy o logogramach. Te stanowią podstawę języków spotykanych na Bliskim Wschodzie, w Chinach czy Ameryce Środkowej.
Czytaj też: Co łączy 35 osób pochowanych w tym grobowcu? Zebrane DNA ujawnia szokującą prawdę
Jeśli zaś chodzi o pytanie postawione w tytule, to odpowiedź brzmi: tabliczka z Kisz. Jest to sumeryjski tekst pochodzący sprzed około 5500 lat. Znaleziono go w mieście Kisz, które jest położone na terenie współczesnego Iraku. Do zapisania informacji na znalezionej tam tabliczce wykorzystano piktogramy. Powstały w ten sposób tekst jest o kilkaset lat starszy od egipskich hieroglifów, dlatego – przynajmniej na obecną chwilę – uznaje się go za najstarszy zidentyfikowany tekst przypisywany ludzkości. Czy istnieją starsze przykłady? Nie można tego wykluczyć, szczególnie, że ostatnimi czasy doszło do istotnych postępów w zakresie rozszyfrowywania starożytnych zapisków, co jest zasługą między innymi wykorzystania sztucznej inteligencji.