Proces mumifikacji, czyli konserwacji zwłok zapobiegający rozkładowi, był niezwykle istotny dla starożytnych Egipcjan. Nie dotyczył on jedynie ludzi – na całym świecie są znajdowane mumie zwierzęce, wykonane w ten sam sposób, z identyczną pieczołowitością jak ludzkie. Cel ich powstawania to oddawanie czci bogom. Najczęściej mumifikowano koty, ibisy, pawiany, psy, ale także zwierzęta bardziej “nietypowe”, jak krokodyle.
Czytaj też: Ludzie jedli kiedyś mumie. Skąd wziął się ten zwyczaj?
Ofiary z krokodyli składane 2500 lat temu miały być pomostem między światem ludzi a bogiem Sobkiem – bóstwem związanym z płodnością, często przedstawianym jako człowiek z głową krokodyla. Mumie gadów znalezione w Qubbat al-Hawā różnią się od innych wcześniej odkrytych mumii zwierzęcych. W jaki sposób? Szczegóły opisano w czasopiśmie PLOS One.
Mumie ku czci Sobka
Starożytni Egipcjanie głęboko wierzyli w życie pozagrobowe, dlatego przed pochowaniem zmarłej osoby nakładali na ciało substancje chemiczne i konserwanty, takie jak żywica, aby utrzymać je w suchości. Usuwano także niektóre organy (m.in. jelita), które oddzielnie konserwowano jako część procesu mumifikacji. Gdy ciało było pozbawione wilgoci, przykrywano je warstwami lnianego materiału, a następnie umieszczano w trumnie i grzebano.
Co ciekawe, krokodyle z Qubbat al-Hawā nie były przygotowane żadną specjalną techniką. Nic nie wskazuje na to, że usunięto im jelita – nie ma także śladów użycia bitumów czy żywicy. W sumie odkryto 10 mumii krokodyli – pięć częściowych szkieletów i pięć głów. Prawdopodobnie pochodzą z V w. p.n.e. i należą do gatunki krokodyli nilowych i zachodnioafrykańskich. Przed pochowaniem zwierząt prawdopodobnie wcześniej położono je w nasłonecznionym miejscu lub zakopano w piasku, by ich ciała w pełni wyschły.
Orientacja kończyn mumii (kończyny tylne złożone do przodu i przednie złożone na boki) świadczy o naturalnym ułożeniu ciał krokodyli. Podczas mumifikacji niektóre z krokodyli zostały uszkodzone, ale są egzemplarze dobrze zachowane.
Liczne mumie krokodyli przechowywane w muzeach na całym świecie odnaleziono pod koniec XIX lub na początku XX w. Są one pokryte dużą ilością bitumu i/lub zawinięte w lniane bandaże i są badane tylko przy użyciu specjalnych technik: radiografii i tomografii komputerowej, bez konieczności ich otwierania. W przeszłości nie wykonano prawie żadnych badań na krokodylach, co tym bardziej podkreśla znaczenie znaleziska w Egipcie. Krokodyle z Qubbet al-Hawa są źródłem wielu informacji na temat osteomorfologii (budowa kości) i osteometrii (badanie szkieletów), w tym identyfikacji gatunkowej zwierząt używanych w starożytności do mumifikacji.