W ostatnich latach na popularności zyskuje holistyczne podejście do rozwoju. Oznacza to spotkanie z rozwojem nie tylko w konkretnej dziedzinie, w której czujemy niedostatek, ale również spoglądanie na siebie szerzej, całościowo.
Co to dla Ciebie oznacza?
To znaczy, że chcąc zmieniać się w jakimś obszarze, dokonujesz analizy, jaki wpływ będzie miała ta zmiana na inne obszary Twojego życia i Ciebie. Dzięki temu będziesz wiedzieć, czy jest dla Ciebie dobra. Sprawdzisz, czy nie powoduje to w Tobie konfliktów wewnętrznych.
Wielu z nas podchodzi do tematu zmiany fragmentarycznie. Wymyślamy temat/obszar, w którym chcemy tej zmiany dokonać, robimy remanent rzeczywistości, planujemy kroki i działamy. To oczywiście bardzo dobry kierunek. Właśnie na takim schemacie zasadza się wdrażanie zmian w życiu. Warto jednak poprzedzić ten proces diagnozą tego, co naprawdę jest dla nas ważne. Stąd coraz popularniejszy w coachingu etap związany z pracą z naszymi życiowymi wartościami i przekonaniami.
By to lepiej zrozumieć, zerknijmy na bardzo często pojawiający się przykład osoby, która za swój cel stawia sobie rozwój zawodowy, który wymaga od niej większego wkładu pracy i czasu poświęcanego na to, by zdobyć awans (kursy, szkolenia, zostawanie po godzinach). Podczas rozmowy o wartościach okazuje się, że najważniejszą wartością dla tej osoby jest rodzina. Cel postawiony jest w opozycji do hierarchii wartości i taka osoba może go zrealizować, ale czy będzie szczęśliwa zaniedbując rodzinę?
Poziomy logiczne Diltsa
Aby zrozumieć jak funkcjonujemy warto sięgnąć po koncepcję Roberta Diltsa. Model Diltsa opisuje funkcjonowanie człowieka, a także ukazuje schemat dokonywania zmian i uczenia się. Dla coachów jest strukturą, która pozwala pracować z klientem głębiej. Ty też możesz sprawdzić jak wygląda Twój cel w każdym z obszarów zdefiniowanych w tej piramidzie. Da Ci on szerszą perspektywę, b na to, do czego właśnie się przygotowujesz – Twoją zmianę.
Poziomy/obszary, o których mowa można podzielić na 5 poniższych:
- Środowisko – to, jacy ludzie i sytuacje Cię dotyczą,
- Zachowanie – to, co robisz,
- Umiejętności – jakie masz wyuczone umiejętności, kompetencje, zasoby,
- Przekonania i wartości – to, w co wierzysz i co uważasz za ważne,
- Tożsamość – to, kim czujesz, że jesteś,
- (dodatkowo) Misja/Duchowość/Wizja – to, co postrzegasz jako swoją rolę w świecie
Bardzo ważne jest, żebyś ten model potraktował(a) jako obszary, a nie poziomy swojego życia. Dlaczego? Bo zmiana w jakimkolwiek obszarze opisanym w modelu Diltsa wpływa na Ciebie jako człowieka.
Zastosuj Piramidę Diltsa w swoim życiu
Aby sprawdzić, jak szeroko i głęboko model Diltsa pozwala spoglądać na siebie i swoje cele, zapraszamy Cię do prostego ćwiczenia:
- 1.Zastanów się, co jest w tej chwili Twoim wyzwaniem.
- 2.Weź kartkę i podziel ją na dwie części.
- 3.Jedną część zatytułuj „Jak jest”, a drugą „Co muszę zmienić?”.
- 4.Uzupełnij ją według poniższego schematu.
Moje wartości a kontekst społeczny
Czy wiesz, że Twoje wartości, to tak naprawdę Twoja własna sprawa? Oczywiście to, że żyjesz w jakimś kręgu kulturowym mocno na nie wpływa. Wpływ ma też wychowanie oraz kontakty z innymi ludźmi. To, co powstaje w wyniku tych interakcji to Twoja własna hierarchia wartości. Różnimy się od siebie tym, na ile dana wartość odgrywa znaczącą rolę w naszym życiu w porównaniu do innych. To właśnie jest przyczyną wielu konfliktów między nami.
Bardzo często myślimy, że skoro ja tak mam, mają też tak inni. Ten mechanizm przeniesienia powoduje, że często zaskakują nas różnice w tym, jak odbieramy świat.
Część z nas zbudowała swoją hierarchię wartości bez zagłębiania się w to, co jest bezpośrednio dla nich ważne. W rezultacie żyją według pewnych zasad, które nie przyczyniają się do szczęścia i poczucia spełnienia. Na przykład zdarzają się osoby, które decydują się na życie bez wydawania na świat potomstwa. Mogą wywodzić się z rodzin, w których nadrzędną przekazywaną dalej wartością jest rodzina i posiadanie dzieci. Bezrefleksyjne powielanie tego wzorca może doprowadzić do podejmowania decyzji niezgodnych z własną hierarchią wartości, a w rezultacie do bycia nieszczęśliwym. Uświadomienie sobie, że to nie rodzina, a np. inspirowanie innych jest naszą nadrzędną wartością, może spowodować, że spełnimy ważną dla nas i świata misję – rezygnując z bycia rodzicem, a decydując się na bycie inspiracją dla innych.
Work-life balance
Mocno dziś też wybrzmiewa temat work-Life balance, który wielu ludziom wydaje się być nieosiągalny. Utopijne mówienie o tym, aby zrównoważyć pracę i wszystko to, co po pracy, powoduje, że można odczuć frustrację i zastanawiać się, czy to w ogóle jest możliwe. Istnieje mit, który mówi, że na każdą z dziedzin życia należy przeznaczyć równą część swojego czasu, wówczas zaznamy harmonii i spokoju. A co jeśli ktoś chciałby inaczej?
W swojej książce “Work-Life balance” Beata Rzepka jasno definiuje, że podstawą poszukiwania równowagi życiowej jest diagnoza swoich wartości. Znając siebie i swoje wartości, możesz podejmować bardziej świadome decyzje o tym, na co kładziesz nacisk i gdzie kanalizujesz swoją energię.
Diagnoza wartości
Jak więc zdiagnozować swoje wartości? Odpowiedź nie jest prosta. Nie ma jednej prawidłowej drogi, a samo poznawanie i definiowanie swoich wartości to niekończący się i trudny proces. Przenika się on z poznawaniem siebie, budowaniem samoświadomości i zmianami w naszym życiu.
Z pomocą przychodzą różnego rodzaju narzędzia np. karty wartości “Values Poker”, karty “Wartości: Słowo” Zwrotnicy czy narzędzie “Simplic!ty”. Pozwalają one przejść przez wybór kilku (od 3 do 8) najważniejszych wartości, nawigują jakie pytania sobie zadać. Są jednak one tylko narzędziem wspierającym proces. Przyniosą rezultat, który jest wypadkową wielu czynników, m.in. w jakim momencie w życiu się znajdujesz, jak dużą samoświadomość masz, jaki aspekt Twojego życia weźmiesz pod lupę, gdzie obecnie znajduje się Twoja uwaga.
Jeśli pracujesz nad zmianą z coachem, to wiele zależy od niego. Budując odpowiedni kontakt z Tobą (relację partnerską bazującą na zaufaniu), zadając odpowiednie pytania czy stosując różnego rodzaju narzędzia coachingowe, może pomóc Ci dotrzeć, dokopać się do prawdziwych wartości. Jest to ważny kamień milowy w procesie coachingowym, nie jest to jednak koniec drogi. Po ustanowieniu wartości przychodzi czas na pytania o to, czy żyjesz w zgodzie ze swoimi wartościami, jak je kultywujesz w swoim codziennym życiu, co robisz, żeby je wzmocnić, czy komunikujesz je tak, jakbyś chciał(a).
Człowiek, który uświadomi sobie swoje wartości, często komunikuje się lepiej, potrafi budować silniejsze relacje, skuteczniej osiągać cele. Co oznacza, że świadomość swoich wartości ma wpływ na wszystkie sfery życia, zarówno prywatne, jak i zawodowe.
Wartości personalne a zawodowe
Oparcie swoich działań na wartościach przynosi wiele korzyści. Dlatego coraz więcej firm, managerów przeprowadza w swoich zespołach warsztaty lub coaching wartości. Mają one na celu określenie tego, co ważne personalnie dla członków zespołu, ale też zdefiniowanie wartości zespołowych w kontekście organizacji. Firmy i liderzy zachęcają również członków zespołu, by pracowali w oparciu o swój wewnętrzny drogowskaz, transparentnie komunikowali, co jest dla nich ważne, i dołączali do zespołów, które odpowiadają im pod tym względem. Jest to widoczny trend zwłaszcza w nowoczesnych organizacjach.
Jednym z prekursorów praktycznego wykorzystania zarządzania opartego o wartości w organizacjach jest Jurgen Apello. W swojej książce “Management 3.0. #Workout” proponuje listę 250 wartości, które mogą być początkiem do uporządkowania i wybrania od 3 do 5 kluczowych dla danej organizacji, zespołu czy osoby. Podkreśla on za Geertem Hofstede, że wartości (zwłaszcza w kontekście zawodowym) są wypadkową tego, w jakim kręgu kulturowym się obracamy, jaki jest nasz wskaźnik indywidualizmu (eng. individualism index) czy dystans władzy (Power Distance Index – PDI)[1]. Jednocześnie uważa, że równie ważne co uświadomienie sobie swoich wartości, jest zrozumienie wartości innych[2]. Jest ono kluczowe nie tylko dla dobrej współpracy i komunikacji, ale też naszego zadowolenia z pracy w danym zespole. Wartości organizacji i zespołu, do którego dołączamy, stają się również często jednym z czynników decyzyjnych podczas wyboru pracodawcy.
Jak widać, wartości w życiu zawodowym i prywatnym mocno się przenikają i uzupełniają. Nasze zachowania, reakcje czy emocje mogą być inne w środowisku zawodowym, a inne w prywatnym. Jednak zestaw core wartości pozostanie niezmienny, choć oczywiście podlega zmianom w czasie. Zadbaj, byś realizował Twoje wartości we wszystkich sferach i płaszczyznach swojego życia. Jest to niezmiernie ważne, biorąc pod uwagę, że w ujęciu holistycznym wszystkie one budują Cię jako człowieka.
[1] Geert Hofstede, Kultury i organizacje. Zaprogramowanie umysłu, tłum. Małgorzata Durska, Warszawa, wyd. I 2000 (wyd. II zm. 2007), Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, ISBN 83-208-1282-8 (Cultures and Organizations. Software of the Mind 1997).
[2] Jurgen Apello, Management 3.0. #Workout. Engage People, Improve Work, and Delight Clients, wyd. I 2014, Happy Melly Express, ISBN 978-9492032027.