We współczesnym świecie dietetyczne trendy zmieniają się jak w kalejdoskopie. To, co jeszcze wczoraj nosiło miano superfoods, dziś może zostać uznane za szkodliwe dla naszego zdrowia, samopoczucia albo sylwetki. Częste zmiany sprawiają, że trudno jest odpowiednio ocenić, jaka dieta jest rzeczywiście zdrowa i korzystna dla ludzkiego organizmu, bo w przypadku wielu z nich eksperci nie mają szans na przeprowadzenie długoterminowych badań.
Tym razem naukowcy z Uniwersytetu Wschodniej Anglii (University of East Anglia, UEA) postanowili wziąć pod lupę popularne ostatnio głodówki i okresowe posty, i zbadać ich wpływ na zdrowie na przykładzie… robaka Caenorhabditis elegans.
Badania na robakach jak przez sto lat u ludzi
Caenorhabditis elegans to niepasożytniczy nicień o długości ok. 1 mm, żyjący w glebach klimatu umiarkowanego i żywiący się mikroorganizmami. Robak ma już spore zasługi na polu nauk biologicznych, bowiem od lat 60. XX wieku jest organizmem modelowym w badaniach, m.in. nad funkcjonowaniem systemu nerwowego.
– C. elegans nie mają kości, serca ani układu krążenia, ale są klasycznym organizmem modelowym do badania procesu starzenia w biologii, ponieważ mają wiele genów i szlaków molekularnych, analogicznych z ludzkimi. Są również łatwe do obserwacji, ponieważ ich cykl życiowy trwa zaledwie dwa tygodnie. Przeprowadzenie podobnego badania na ludziach mogłoby zająć sto lat lub więcej – wyjaśnia dr Edward Ivimey-Cook, główny autor badań.
Robaki głodują w laboratorium
Zespół pod kierunkiem dr. Ivimey-Cooka przebadał ponad 2500 nicieni należących do czterech pokoleń. Pierwszą generację robaków podzielono na grupy i każdą umieszczono w innym sztucznie stworzonym środowisku. Niektóre z nicieni miały nieograniczone zapasy pożywienia, podczas gdy inne były poddawane głodówkom.
Potomstwo tych nicieni także podzielono na grupy i ponownie przyporządkowano do różnych schematów żywienia. Dzięki temu naukowcy mogli prześledzić, jaki wpływ na zdrowie robaków ma każdy z możliwych scenariuszy – np. gdy pradziadkowie poszczą, ale potomstwo ma dostęp do nieograniczonych zasobów.
Jak wyjaśnia dr Ivimey-Cook, w ten sposób naukowcy chcieli poznać potencjalne długoterminowe skutki wpływu głodówek i okresowych postów m.in. na długość życia i rozmnażanie nicieni nie tylko w pokoleniu pierwszej generacji, lecz także w kolejnych.
Wyniki badań opublikowane w czasopiśmie „Proceedings of the Royal Society B” dowodzą, że zmniejszone spożycie pokarmu przez nicienie pierwszej generacji przyniosło wiele korzystnych dla ich zdrowia efektów. Niestety, miało negatywny wpływ na trzy kolejne pokolenia ich potomstwa.
Syte wnuki i prawnuki robaków niezainteresowane reprodukcją
Posty rodziców i dziadków najbardziej odbiły się na tej części młodszej populacji nicieni, która miała dostęp do nieograniczonej ilości pożywienia.
– Odkryliśmy, że post rzeczywiście wydłużył ich życie, a także poprawił wydajność potomstwa pod względem reprodukcji, jeśli ono samo też pościło. Byliśmy jednak zaskoczeni, gdy stwierdziliśmy, że post zmniejszył płodność potomstwa, gdy miało dostęp do nieograniczonej ilości pożywienia. Ten szkodliwy efekt był widoczny u wnuków i prawnuków – opisuje dr Ivimey-Cook.
Odkrycie naukowców z UEA pokazuje, że wiele szlaków molekularnych zaangażowanych w reakcję na post jest zakonserwowanych ewolucyjnie, czyli nie zmienia się w procesie ewolucji. To oznacza, że te same szlaki istnieją u wielu gatunków, w tym u ludzi.
– Jest to naprawdę ważne, ponieważ oznacza, że musimy uważnie rozważyć długoterminowe skutki postu, próbując prowadzić zdrowy tryb życia. Jego szkodliwy wpływ może objawiać się w odległych pokoleniach – podsumowuje dr Ivimey-Cook.