Dzięki lekturze mitów można poznać zwyczaje lokalnych społeczności przed tysiącami lat, ich wierzenia religijne, tradycje, rytuały czy światopogląd. Każdy mit grecki zawiera również uniwersalne prawdy moralne i duchowe, odpowiada na pytania dotyczące sensu ludzkiej egzystencji oraz wyjaśnia niezrozumiałe zjawiska przyrodnicze. Mitologie greckie ukazują postaci o nadludzkich zdolnościach, takich jak bogowie czy herosi.
Mity greckie: mit o Tezeuszu
Tezeusz był synem króla Aten Egeusza, który porzucił jego matkę Ajtrę. Chwilę przed tym wydarzeniem pokazał jej ogromny głaz, pod których schował własne sandały oraz miecz. Kiedy Tezeusz stał się mężczyzną, wybrał się wspólnie z matką w to miejsce, aby odsunąć głaz i zabrać przedmioty należące do ojca. Dzięki swojej nadludzkiej sile, nie miał najmniejszych problemów z podniesieniem ciężkiego kamienia.
Tezeusz swoją silę wykorzystał następnie, aby ujarzmić niebezpiecznego byka Minotaura, który zagrażał mieszkańcom Aten. Postanowił go zabić, a następnie złożyć bogom w ofierze. Udał się do wielkiego labiryntu, w którym znajdował się Minotaur. Otrzymał kłębek nici od Ariadny, który miał mu pozwolić wydostać się z labiryntu po pomyślnym zakończeniu swojej misji. O zabiciu byka obiecał poinformować poprzez zawieszenie czerwonego żagla, podczas gdy pozostawienie czarnego wskazywałoby na to, że poległ w walce.
Misja zakończyła się sukcesem, po czym Tezeusz odpłynął na pokładzie wspólnie z Ariadną. Zanim dotarli z powrotem, mężczyzna przestał odczuwać względem niej miłość i kiedy ta spała, polecił wyrzucić ją za pokład i pozostawić na wyspie Aksos. Zaskoczona po przebudzeniu kobieta wpadła w rozpacz i głośno wołała swojego ukochanego. Wkrótce jej oczom ukazał się zakochany w niej Dionizos, który postanowił wziąć ją za żonę.
Tezeusz po pokonaniu Minotaura zapomniał zmienić żagiel z czarnego na czerwony. Jego ojciec był więc przekonany, że syn poniósł śmierć w starciu z bykiem. Popadł w rozpacz i odebrał sobie życie, rzucając się do morza. Całe miasto opłakiwało śmierć króla i na długo pogrążyło się w żałobie.
Najważniejszym motywem mitu o Tezeuszu jest labirynt, który można zinterpretować jako nieznany i pełny niebezpieczeństw świat, w którym przyszło żyć człowiekowi. Aby w nim nie pobłądzić, potrzebujemy pomocy innego człowieka, którą symbolizuje nic Ariadny. Wejście do labiryntu można również odczytywać jako próba uświadomienia sobie trudnej prawdy o sobie samym.
Mity greckie: mitu o Tantalu
Kolejny mało znany mit grecki to opowieść o herosie Tantalosie, który podstępnie wykradał bogom ambrozję i nektar z Olimpu. Kierował się własną pożądliwością, a także dzielił się przysmakami z ludnością. Pewnego razu zaprosił bogów na ucztę i przygotował dla nich pieczeń ze swojego syna Pelopsa. Szybko zorientowali się, że przysmak został sporządzony z ludzkiego mięsa i nawet nie spróbowali pieczeni.
Pelops został wskrzeszony przez Zeusa, który w miejscu jego zjedzonej łopatki umieścił element z kości słoniowej. Władca bogów wymierzył Tantalowi straszliwą karę, skazując go na wieczny głód. Ten nieustannie w zasięgu swojego wzroku widział pożywienie oraz wodę, lecz nie mógł ich sięgnąć.
Grecki mit o Tantalu przestrzega przed obżarstwem, pychą i nadmierną pożądliwością. Jego przebiegłość została ukarana skazaniem na wieczne męki z głodu i pragnienia. Znalazł się w sytuacji bez wyjścia, skazując się na wieczne cierpienie i niezaspokojenie własnych pragnień. Kara wymierzona przez Zeusa może być odczytywana jako rozwinięty w chrześcijaństwie motyw piekła.
Mity greckie: Mit o Fedrze
Fedra była żoną Tezeusza, córką króla Minosa i królowej Amazonek Aniope. Pewnego razu Tezeusz dłużej niż zazwyczaj nie wracał do domu. Żona pogodziła się z jego śmiercią i zechciała poślubić znacznie młodszego Hipolita. Ten jednak nie był nią zainteresowany. Niedługo później Tezeusz powrócił do swojej żony.
Fedra postanowiła zemścić się na swoim pasierbie Hipolicie, który odrzucił jej zaloty. Oskarżyła go w liście, że usiłował ją uwieść, a następnie sama się powiesiła. Tezeusz jej uwierzył, po czym wyrzucił syna z domu i zwrócił się do Posejdona o wymierzenie kary. Wkrótce z morza wyszedł ogromny byk, który stanął na drodze rydwanu prowadzonego przez młodzieńca. Hipolit poniósł śmierć, rozbijając się o skałę. Jego ojciec dowiedział się o niewinności syna, co doprowadziło go do rozpaczy.
Mit grecki o Fedrze opowiada o kazirodczym uczuciu. Było ono grzeszne, nieodwzajemnione i zakazane, lecz na tyle zawładnęło kobietą, że złamała odwieczne prawo. Okrywając się hańbą, popełniła samobójstwo i przyczyniła się do śmierci obiektu swojej fascynacji.
Mity greckie: Mit o Pigmalionie i Galatei
Kolejny mało znany grecki mit opowiada o losach króla Cypru Pigmaliona. Był on na tyle pochłonięty sztuką, że całkowicie zaniedbywał sprawowanie rządów. Zakochał się we własnoręcznie stworzonej rzeźbie, przedstawiającej piękną kobietę. Odczuwał jednak przerażające cierpienie, ponieważ posąg nie był w stanie odwzajemnić jego uczucia. Bogini miłości i piękna Afrodyta w końcu ożywiła rzeźbę, która odtąd nosiła imię Galatea. Została żoną Pigmaliona, objęła tron królewski i urodziła Pigmalionowi syna Pafosa. Ten jako wyraz wdzięczności dla Afrodyty, zbudował piękną świątynię ku jej czci.
Mit o Pigmalionie i Galatei opowiada o sile miłości, która jest w stanie ożywić nawet to, co martwe. Opowieść tę można również zinterpretować jako dążenie mężczyzny do związku z kobietą o idealnym wyglądzie, zgodnym z własnymi wyobrażeniami. W psychologii mówi się o tzw. „efekcie Pigmaliona”. Polega on na tym, że przeciętnie inteligentni uczniowie, dzięki wierze w nich ze strony swoich nauczycieli, po czasie osiągają wybitne wyniki w nauce.
Mity greckie: Mit o Niobe
Mity greckie często opowiadają o rozpaczy rodzica na skutek śmierci własnych dzieci. Motyw ten podejmuje m.in. mit o Niobe, żonie Amfiona i córce Tantalosa. Była ona matką 14 dzieci, które bardzo kochała. Odczuwała jednak zazdrość wobec Latony, której pomimo posiadania jedynie dwójki dzieci oddawano większą cześć niż jej samej. Odmówiła więc jej złożenia ofiary, co spotkało się z gniewem bogów. Dzieci Latony dokonały zemsty za zniewagę, zabijając strzałami łuków całe potomstwo Niobe, która popadła w rozpacz. Została następnie zamieniona przez Zeusa w posąg, lecz łzy nadal nie przestawały płynąć po kamieniu.
Mit o Niobe stanowi przestrogę przed ludzką pychą, zarozumiałością i zawiścią. Niobe symbolizuje matkę cierpiącą tak bardzo po stracie swoich dzieci, że nic nie jest w stanie ukoić jej bólu. Motyw ten został następnie rozwinięty w chrześcijaństwie – przedstawiano Maryję rozpaczającą po niesprawiedliwej śmierci Jezusa na krzyżu. Nawiązał również do niego Jan Kochanowski, w „Trenach” napisanych po śmierci swojej ukochanej córki Urszulki.