Cueva de Ardales to jaskinia w Maladze, znana z rozległych prehistorycznych dzieł sztuki malowanych i zapisywanych na jej ścianach. Naukowcy odkryli i opisali ponad 1000 takich pracy, a niektóre z nich potwierdzają, że neandertalczycy sami tworzyli sztukę. W jaskini przeprowadzono wykopaliska, których celem było odpowiedzieć na pytanie, do czego była wykorzystywana i dlaczego tak długo.
Neandertalczycy i ludzie współcześni wykorzystywali Cueva de Ardales do celów artystycznych i chowania zmarłych. Użytkowali ją przez 50 000 lat – to najdłuższy znany archeologom okres aktywności ludzkiej w jednym konkretnym miejscu.
José Ramosa-Muñoza z Uniwersytetu w Kadyksie mówi:
Nasze badania przedstawiają dobrze usystematyzowaną serię ponad 50 dat radiometrycznych z Cueva de Ardales, które potwierdzają starożytność sztuki paleolitycznej sprzed ponad 58 000 lat. Potwierdza to również, że jaskinia była miejscem szczególnych działań związanych ze sztuką, ponieważ na poziomach środkowego paleolitu odkryto liczne fragmenty ochry.
Wykopaliska przeprowadzone w latach 2011-2018 skupiły się na wejściu do jaskini, które było prawdopodobnie najbardziej uczęszczanym rejonem, zawierającym największe skupisko malowideł.
Jaskinia o wielkim znaczeniu symbolicznym
Datowanie radiometryczne oraz analizy szczątków w jaskini wskazują, że pierwszymi mieszkańcami Cueva de Ardales byli prawdopodobnie neandertalczycy ponad 65 000 lat temu. Okres ich korzystania z jaskini skońcył się ok. 43 000 lat temu. Ludzie współcześni zjawili się ok. 35 000 lat temu i korzystali z niej sporadycznie – do mniej więcej początku chalkolitu, czyli epoki miedzi.
Ciekawe jest to, że mimo iż ludzie współcześni przybyli do jaskini później niż neandertalczycy, używali jej do podobnych celów. Nie odkryto w niej żadnych przedmiotów związanych z pracami domowymi, więc prawdopodobnie nikt w niej nie mieszkał.
W pracy opublikowanej w PLOS ONE czytamy:
Ślady ludzkiej aktywności są ulotne i wskazują na bardzo konkretne działania związane z symbolicznym wykorzystaniem jaskini. W okresie paleolitu jaskinia była z pewnością wykorzystywana do produkcji sztuki naskalnej, o czym świadczy obecność ponad 1000 motywów oraz szeregu potencjalnych grudek ochry w kontekście wykopalisk. To pozadomowe wykorzystanie jaskini ma swoją kontynuację w późniejszym neolicie i chalkolicie, kiedy to jaskinia była wykorzystywana jako miejsce pochówku.
Najstarsze przykłady sztuki naskalnej w jaskini dotyczą abstrakcyjnych wzorów (kropek, odbitych opuszek palców czy szablonów dłoni), a późniejsze znacznie bardziej wyszukanych obrazów, m.in. zwierząt. Badania wskazują na Cueva de Ardales jako miejsce o dużej wartości symbolicznej. W sąsiedztwie znajduje się ponad 30 innych jaskiń z podobnymi malowidłami, które razem mogą tworzyć skomplikowaną sieć.