O tym, jak ważną rolę w życiu odgrywa zmysł węchu, uświadomiła nam pandemia COVID-19, która wiele osób pozbawiła możliwości odczuwania smaków i zapachów. Naukowcy od dawna sugerują, że zapach stanowi część tożsamości człowieka, a rozpoznać za pomocą węchu możemy także emocje, takie jak radość czy strach. Jedno z badań wykazało, że po uścisku dłoni z osobami tej samej płci ludzie odruchowo wąchali rękę dwa razy częściej niż przed powitaniem.
Jak pachną emocje?
Wąchając zapach ciała otaczających nas ludzi, wychwytujemy sporo informacji: potrafimy rozpoznać naszych krewnych, powiedzieć, kto jest spokrewniony genetycznie i wskazać potencjalnych przyjaciół (mamy tendencję do wybierania przyjaciół, którzy są do nas genetycznie podobni i mają podobny zapach ciała). W jednym z badań większość młodych matek była w stanie rozpoznać swoje dziecko po zapachu po spędzeniu z nim zaledwie 10 minut.
Czytaj też: Mamy potwierdzenie – zwierzęta potrafią odbierać pozytywne i negatywne emocje
W badaniu przeprowadzonym w 2022 r. badaczom z Weizmann Institute of Science udało się przewidzieć, którzy ochotnicy utworzą więź – na podstawie analizy zapachu ich ciał. Odkryto, że ludzie, którzy pachnieli podobnie, chętniej rozmawiali i zgłaszali, że natychmiast poczuli między sobą przysłowiową chemię. Jest to zgodne z wcześniejszymi badaniami pokazującymi, że podświadomie wybieramy przyjaciół, którzy mają te same geny.
Gdybyśmy rozmawiali z kimś, kto czuje się szczęśliwy, istnieje duże prawdopodobieństwo, że wykrylibyśmy jego aktualny stan emocjonalny na podstawie zapachów docierających do naszego nosa. W jednym eksperymencie przeprowadzonym w Holandii ochotnicy oglądali wesołe filmy, trzymając pod pachami wkładki chłonne. Później, gdy inna grupa je wąchała, pomiary aktywności mięśni twarzy wykazały, że poprawił się także ich nastrój: mięśnie odpowiadające za uśmiech poruszały się bardziej.
Ale nie tylko uczucie szczęścia można przekazać poprzez zapach ciała. Badanie przeprowadzone w 2020 roku przez uczonych z Heinrich Heine University Düsseldorf wykazało, że mózgi kobiet reagują silniej, gdy wyczuwają zapach potu mężczyzn, którzy grali w agresywną grę wideo, w porównaniu z zapachami mężczyzn, którzy cieszyli się spokojną grą ekonomiczną. Kobiety również okazały się szczególnie wrażliwe na zapachy sygnalizujące męski niepokój. Kiedy wyczuły takie zapachy, zaczęły bardziej unikać kontaktu z nimi i tracić zaufanie.
Ewolucja może wyjaśniać, dlaczego kobiety wydają się bardziej wyczulone na zapach niepokoju – historycznie rzecz biorąc, w niepokojących sytuacjach to kobiety opiekowały się młodymi i słabymi. To może wyjaśniać, dlaczego kobiety z bardziej wnikliwymi nosami radzą sobie lepiej w testach empatii, jak wykazało niewielkie badanie przeprowadzone w 2022 r. Na razie jednak mechanizmy, w jaki dokładnie ludzie wychwytują zapachy ciała i przekładają je na zmiany w naszym zachowaniu, pozostają w dużej mierze tajemnicą.
Czytaj też: Ósmy zmysł. Dzięki interocepcji wiemy, jak się czujemy i lepiej rozumiemy własne emocje
Dr Johan Lundström, neurolog ze szwedzkiego Karolinska Institute, mówi:
To wieloaspektowy problem, którego tak naprawdę jeszcze nie zaczęliśmy rozpracowywać. Dopiero zaczynamy ustalać, które substancje chemiczne zawarte w zapachu ciała mogą być odpowiedzialne za wpływ na więzi społeczne.
Jedną z takich cząsteczek może być heksanal, który wydziela przyjemny zapach świeżo skoszonej trawy i wydaje się zwiększać zaufanie do ludzi. Jednak nadal nie wiemy, czy osoby, których zapach ciała zawiera więcej heksanalu, są postrzegane jako bardziej godne zaufania. Ten temat wymaga sprawdzenia i możemy się spodziewać, że naukowy dokładnie mu się przyjrzą.