Era tradycyjnych karier dobiega końca. Pionowe struktury w organizacjach, zwane silosowymi, ustąpiły miejsca poziomym. Teraz pracodawca wymaga od nas większej odpowiedzialności i elastyczności, w zamian oferując to, co do tej pory lub mniej. W takich warunkach łatwiej utknąć w miejscu niż pójść w górę. Trudno się z tym pogodzić, gdy czeka się na awans. To zdaje się tłumaczyć, dlaczego aż 33 proc. specjalistów i menedżerów w ubiegłym roku zmieniło pracę (jak wynika z badań przeprowadzonych na zlecenie firmy Antal).
Na czym polega nowy model kariery? W większym stopniu znajduje się teraz w naszych rękach aniżeli w rękach działu personalnego. Wymaga patrzenia na siebie nie jak na obiekt na rynku pracy, lecz jak na osobę podejmującą samodzielne działania – podkreślają Werner Lanthaler i Johanna Zugmann, autorzy książki „Akcja Ja. Nowy sposób myślenia o karierze”.
Magiczny potencjał – Blisko 70 procent kompetencji umożliwiających ponadprzeciętne wykonanie pracy to umiejętności społeczne
Zdaniem Daniela Golemana, autora bestsellerów „Inteligencja emocjonalna” oraz „Inteligencja społeczna”, najlepszych menedżerów wyróżniają nie tyle umiejętności fachowe, ile miękkie kompetencje. Wśród doradców personalnych istnieje nawet powiedzenie, że pracę otrzymuje się w 70 proc. dzięki wiedzy fachowej i w 30 proc. dzięki zdolnościom społecznym. Traci się ją zaś w 70 proc. z powodu braku zdolności społecznych i w 30 proc. z braku kwalifikacji merytorycznych. Blisko 70 proc. kompetencji umożliwiających ponadprzeciętne wykonanie pracy to umiejętności społeczne, a blisko 40 proc. pracowników nie potrafi efektywnie współpracować, czyli tak dzielić się wiedzą i doświadczeniem, by przyczyniać się do rozwoju zespołu i jednostek.
Niekiedy wiedza merytoryczna nie stanowi w ogóle kryterium wyboru kandydata do awansu. Eksperci wskazują w tym kontekście właśnie inteligencję emocjonalną jako najważniejszy czynnik. Rozumiana jest jako umiejętność zarządzania emocjami własnymi oraz innych, jako dojrzałość i umiejętność rozpoznawania potrzeb oraz interesów różnych stron, a także komunikacji i współpracy. Osoby, które cechuje wysoka inteligencja emocjonalna, najczęściej dochodzą wysoko, bo potrafią współpracować z innymi, a co za tym idzie również skuteczniej oddziałują na otoczenie, by osiągać swoje cele. Spośród dwóch świetnych pracowników awans dostanie ten wykazujący się większą inicjatywą, odważny, samodzielny, poszukujący rozwiązań, świetnie współpracujący z zespołem. A także osoba bardziej wszechstronna i ta, która dała się poznać jako ktoś, kto nie przychodzi do pracy z przymusu, ale z pasji.
Wejdź na giełdę – Przetrwają ci, którzy najlepiej dostosują się do zmian
Źródłem angielskiego słowa „change” (zmiana) jest staroangielskie słowo „cambium”, które oznacza „stawanie się”. W każdej chwili każda z bilionów komórek twojego ciała wzrasta lub umiera. Nic nie pozostaje takie samo, niezależnie od tego, jak bardzo byś się starał. Jak mówi biolog George Land, natura komórki, podobnie jak to, co nazywamy naturą człowieka, nie jest czymś, co jest, lecz czymś, co zawsze się staje. Jak uczy Karol Darwin i historia, nie przetrwają ani najsilniejsi, ani najinteligentniejsi, lecz ci, którzy najlepiej dostosują się do zmian. Niezależnie od tego, kim jesteś, i od tego, przed jakimi zmianami stoisz, twoją wielką mocą na każdym zakręcie i w każdej chwili twojego życia i pracy jest kształtowanie tego, kim się stajesz – twierdzi Robert K. Cooper, międzynarodowy doradca ds. zarządzania w organizacjach.
Awansu możesz oczekiwać, możesz go zaplanować, ale nikt i nic już ci go nie jest w stanie zagwarantować. Najlepszą inwestycją w trudnych czasach pozostaje inwestycja w siebie samego. To, co gromadzisz i budujesz w głowie, to kapitał, którego nikt ci nie odbierze. Kapitał, który oprze się dekoniunkturze.
Zatem awans nie powinien być celem samym w sobie. Ważniejsza jest droga, którą podążasz, na której „stajesz się” każdego dnia. Wiąże się z nią zmiana świadomości wynikająca z ustawicznego poszerzania perspektywy i uczenia się nowych rzeczy. Na takiej drodze wspierać cię będzie silna wewnętrzna motywacja. Ta droga to wirtualny awans, dzięki któremu twoja wartość w oczach pracodawcy wzrośnie.
Skoro możesz podnosić swoją wartość, to wyobraź sobie, że jesteś akcją „Ja” – papierem wartościowym, który firma chce kupić lub utrzymać w swoim portfelu. Do takiej koncepcji przekonują konsultanci Werner Lanthaler i Johanna Zugmann. Ich definicja akcji „Ja” zakłada, że masz wartość rynkową, możesz ją w sposób świadomy podwyższać. Masz znaczny wpływ na ocenę tej wartości w oczach innych – żeby odnieść sukces, powinieneś w czasie nauki i w życiu zawodowym działać tak jak w warunkach rynku. Masz stać się zarządzającym swoim „Ja”, żeby odnosić sukcesy. Na pierwszym miejscu postaw świadomość własnych kompetencji i swoją wartość rynkową oraz jawne komunikowanie się z akcjonariuszami, by zwiększyć popyt na akcję „Ja”. Lanthaler i Zugmann zachęcają, byś codziennie poszerzał sieć swoich kontaktów zgodnie z prostą zasadą: poznawaj codziennie nowego człowieka.
Ponadto autorzy tej koncepcji rozróżniają pięć typów akcji „Ja”. Są to: wizjonerzy, klasyczne kariery, mistrzowie sieci (komunikatorzy), top przedsiębiorcy/top menedżerowie i samorealizatorzy, których życie i pracę wypełnia ta sama pasja. Po przeanalizowaniu 500 różnych karier mniej i bardziej rozpoznawanych osób (m.in. Steve’a Jobsa czy Magdaleny Gessler) Lanthaler i Zugmann zaproponowali test, który zlicza punkty pozwalające określić wartość akcji „Ja”. To suma wiedzy (W) i inteligencji emocjonalnej (IE) przemnożona przez innowacyjność, czyli (W + IE) x I = indeks akcji „Ja”. W dużym uproszczeniu, jakie ty byś sobie przypisał wartości (w skali 1–10), które można by podstawić do tego wzoru? A jakie przypisałbyś swojemu szefowi? Czego się dowiadujesz?
A co, jeśli nasze starania nie przynoszą zamierzonych rezultatów i ciągle tkwimy na tym samym stanowisku? Wtedy rzeczywiście konieczna może się okazać radykalna zmiana. Często spotykam ludzi, których coś lub ktoś, na przykład styl przywództwa bezpośrednich przełożonych, blokowało w jednej organizacji, a rozkwitali w innej firmie, w innym zespole. W największym stopniu i najczęściej naszą energię do awansu blokujemy jednak my sami: z lęku, niewiary we własne siły lub z lenistwa, programując się na porażkę lub unikając wyzwań czy trudności. Nie wystarczy być zajętym, ważne jest to, czym jesteśmy zajęci.
Zgubne jest też myślenie, że im więcej osób wokół nas jest szczęśliwych, tym lepiej dla nas. Amerykański dziennikarz Herbert Bayard Swope napisał: „nie potrafię podać przepisu na sukces, ale mogę podać przepis na porażkę: starać się zawsze wszystkich zadowolić”. Nie każdy musi być twoim przyjacielem. Ale trzeba również umieć zrezygnować ze swoich ambicji, na przykład by w danym momencie życia zająć się czymś ważniejszym. Jak mówiła Marilyn Monroe: „kariera to piękna rzecz, ale nie możesz się do niej przytulić w zimną noc”.
AWANSUJ SIĘ SAM
Nie wierz, gdy mówią, że nie jesteś jeszcze do czegoś gotów. Nigdy nie jesteśmy gotowi, tylko cały czas stajemy się gotowi. Kolejne kroki pomogą ci się wznieść ponad to, co robisz teraz, i zostać zauważonym oraz docenionym przez pracodawcę.
1. Zastanów się, po co ci awans
Odpowiedz sobie na pytania:
» Co osiągniesz, jeśli go dostaniesz?
» Co jeszcze ci to umożliwi?
» Co możesz po drodze stracić?
2. Łącz pasję z pracą
Co cię interesuje lub pasjonuje? Co wykonujesz z przyjemnością i bez zmęczenia? Jak możesz wnieść to doświadczenie, sposób działania do swojej pracy? Jeśli np. uwielbiasz robić zdjęcia, to wyobraź sobie siebie jako fotografa na swoim stanowisku pracy. Co zobaczyłby fotograf? Co zrobiłby inaczej?
3. Zobacz większy obrazek i zanurkuj
Doświadczony coach Adam Dębowski radzi, by nauczyć się analizować sytuację z lotu ptaka. Chodzi o to, aby umieć szybko spojrzeć z wysoka, wznieść się ponad projekty, pomysły i rozmowy, które codziennie się toczą, a następnie precyzyjnie „zanurkować” (czyli podjąć decyzję) zgodnie z tym, co wcześniej zobaczyliśmy. Wznoś się i nurkuj wielokrotnie w ciągu dnia.
4. Zmieniaj perspektywę w stosunku do spraw lub problemów
» Gdybym był na wyższym stanowisku, to powiedziałbym…, zrobiłbym…
» Gdybym nie bał się porażki, to zrobiłbym…
Zastanów się, jak chcesz, by cię widziano w pracy. Weź pod uwagę strój, zachowanie, sposób wypowiedzi, wygląd biurka. Wprowadź zmiany.
5. Naucz się patrzeć z kilku perspektyw
Henry Ford powiedział, że jeśli istnieje jakiś sekret sukcesu, to leży w umiejętności przyjęcia punktu widzenia innych i patrzenia na rzeczy zarówno z pozycji rozmówcy, jak i własnej. Po każdej trudnej rozmowie postaw się w trzech pozycjach: ja, rozmówca i obserwator. Spisz spostrzeżenia z czterech poziomów informacji: fakty, opinie, emocje, potrzeby. Czego nowego się dowiedziałeś? W podobny sposób możesz też przygotowywać się do rozmów.
6. Proś o informację zwrotną
Informacja zwrotna jest cenna, jeśli potrafimy wyciągać z niej wnioski. Nawet jeśli uważasz, że prawda o tobie jest inna, niż wynikałoby to z oceny kolegi czy przełożonego, od którego dostałeś feedback, to uszanuj to, co słyszysz. Jeśli ktoś coś o tobie mówi, to dlatego, że tak właśnie cię widzi. Zastanów się, co zmienić w swoim zachowaniu, żeby widziano cię takim, jaki jesteś naprawdę!
7. Określ kierunek zmian
Podziel kartkę na ćwiartki i nazwij je czterema typami zachowań: formalny, merytoryczny, ludzki, charyzmatyczny. Określ, w jakim procencie zachowujesz się w każdy z tych czterech sposobów (wynik powinien sumować się do 100) na swoim obecnym stanowisku. A jak powinno być na stanowisku, do którego aspirujesz?
Bądź obiektywny. Poproś o ocenę kogoś, kto z tobą pracuje, lub szefa. Ustal, jakie kompetencje są kluczowe na wyższym stanowisku. Określ swoje mocne i słabe strony. Gdzie potrzebujesz zmian? Czego potrzebujesz? Jak to osiągniesz? Kto ci może w tym pomóc?
8. Plan zmian tu – tam
Zbuduj cząstkowy plan nauki i działania.
» Rzeczywistość (tu): gdzie jesteś dziś? Kim jesteś? Co cię otacza? Co udało ci się zrealizować?
» Plan: co znajduje się miedzy „tu” i „tam”? Co potrzebujesz zrobić, stworzyć, rozwinąć?
» Wizja (tam): Co chcesz osiągnąć? Kim chcesz się stać? Co chcesz stworzyć?
Źródło: Na podstawie szkolenia Coach Wise Essentials z akredytacja ICF
9. Gdy nie wychodzi
Wybierz konkretny problem, sprawę, zachowanie. Podziel kartkę na ćwiartki i nadaj im poniższe nagłówki (zgodnie ze wskazówkami zegara, zaczynając od prawej górnej ćwiartki):
» Im więcej tak robię, tym więcej…
» Im więcej tak robię, tym mniej…
» Im mniej tak robię, tym mniej…
» Im mniej tak robię, tym więcej…
Podaj przynajmniej trzy odpowiedzi w każdej części.
Następnie zbadaj sprzężenia zwrotne, czyli odkryj zależności między odpowiedziami w różnych ćwiartkach. Co z czym się wiąże? Jak płynie energia?
10. Gratyfikacja
Awans to odroczona gratyfikacja. Jak długo możesz biec za marchewką? Co jest dla ciebie bliską gratyfikacją? Jak będziesz dbać o dobry poziom energii fizycznej i psychicznej? O kogo i o co jeszcze chcesz zadbać?
ŚCIEŻKI ROZWOJU:
– Jacek Santorski, Grzegorz Turniak „Alchemia kariery” Dom Wydawniczy Jarosław Szulski & Co, Warszawa 2012
– Daniel Goleman „Inteligencja społeczna” Rebis, Poznań 2007
– Werner Lanthaler, Johanna Zugmann, „Akcja Ja. Nowy sposób myślenia o karierze” wydawnictwo Twigger 2000
– Bart Sayle, Surinder Kumar „Błękitny ekspres. Plan dla liderów dynamicznego wzrostu firmy” wydawnictwo Replika 2009