Kiedy 4 czerwca 1989 roku Polska cieszyła się z historycznych wyborów, mających przywrócić nam demokrację, na placu Tiananmen w Pekinie czołgi rozjeżdżały studentów, domagających się reform. Tysiące opozycjonistów zginęły lub trafiły za kraty. A nie ma chińskich
HISZPAŃSKIE BUTY Z CHIN
O ponurych praktykach chińskich władz postanowili po raz kolejny przypomnieć światu Tybetańczycy, w przeddzień olimpiady w Pekinie. Okaleczanie, głodzenie, gwałty, topienie, duszenie, wieszanie, eksperymenty pseudomedyczne, wycinanie organów, krzyżowanie, gotowanie, palenie, zakopywanie żywcem, ścinanie, ćwiartowanie – tego, jak twierdzą, doświadczyli tybetańscy więźniowie. Wielu nie było w stanie wytrzymać długotrwałych tortur i popełniło samobójstwo. To nie wszystko. Podczas podporządkowywania sobie Tybetu Pekin nie cofał się przed bombardowaniem klasztorów, pełnych mnichów i pielgrzymów.
Chińskie władze, choć zaprzeczają oskarżeniom, dają jednocześnie dowody, że lubią rządzić twardą ręką. Najbliższe olimpijskie zmagania odbędą się w końcu w kraju, w którym stadiony wykorzystywane były do publicznych egzekucji… Dlatego światowa opinia publiczna zaczyna sobie przypominać najgorsze uprzedzenia, dotyczące Chińczyków. Ich okrucieństwa i legendarne chińskie tortury. Czy słusznie?
„Chińskie tortury” oznaczają wyjątkowo wyrafinowane sposoby dręczenia więźniów. Historycy uważają jednak, że opinie Europejczyków na temat nadmiernego okrucieństwa mieszkańców Państwa Środka są wyłącznie produktem wybujałej wyobraźni autorów powieści przygodowych. Przesadzali oni lub zapominali o bogatych europejskich „dokonaniach” w tej dziedzinie.
Na przykład chińską wersją stosowanych w Europie imadeł do kciuków oraz tzw. hiszpańskich butów były narzędzia z ruchomych deszczułek, służące do miażdżenia kości palców i stóp (nie ma to jednak nic wspólnego z praktyką deformowania kobiecych stóp, aby były bardziej powabne, czyli najlepiej długości 7,5 cm). Z kolei długotrwałe bicie ofiary w podeszwy stóp lub pośladki bambusowym kijem (ponoć najsprawniejsi chińscy kaci ćwiczyli swoje umiejętności na bryłach sera) było odpowiednikiem naszej chłosty. W Chinach stosowano też miejscową odmianę kary pręgierza i klęczenia na kolcach.
Wyjątkowo surowo karano łamiących ślub czystości mnichów. Gorącym żelazem przebijano im szyje, przewlekano przez środek łańcuch i prowadzono ulicami, gdzie nieszczęśnicy błagali o jałmużnę dla swoich klasztorów, póki nie zebrali odpowiedniej kwoty. Ale rozpalone żelazo też było często w użyciu w lochach średniowiecznej Europy.
Co innego ćwiartowanie skazańca. W Chinach faktycznie osiągnęło ono formę ekstremalną. Katusze te nazywano „śmiercią od tysiąca ran”. Więźnia przywiązywano do słupa, a kat stopniowo wykrawał mu kawałki ciała, obcinał kończyny, nos i uszy, aż wreszcie przebijał serce i ucinał głowę. Czasem kolejność katuszy zależała od… szczęścia. Zdarzało się bowiem, że kat losował ze specjalnego kosza noże z nazwami poszczególnych części ciała. A co z wyrafinowaną torturą wodną, polegającą na długotrwałym, systematycznym kapaniu wody na głowę więźnia? Ta pozornie śmieszna kara w praktyce okazuje się trudna do wytrzymania. Problem w tym, że nie ma dowodów, że to faktycznie Chińczycy ją wymyślili.
DUMA I UPRZEDZENIA
Państwo Środka niewątpliwie wiele w swej historii wycierpiało. Rozległe, ale słabe i rozdarte wojnami domowymi, stanowiło przez wieki łakomy kąsek dla azjatyckich sąsiadów i europejskich mocarstw. Bezwzględnie wykorzystywane i grabione, w razie nieposłuszeństwa było szybko doprowadzane do pionu przez zachodnie armie. Tylko w okresie od 1850 do 1873 roku, kiedy szalało m.in. powstanie tajpingów i trwały wojny opiumowe, liczba ludności Chin spadła z 410 do 350 milionów. W samym sercu tych wydarzeń tkwili Europejczycy, którzy prowadzili tam interesy i wiedli kolonialne wojny. Nic dziwnego, że Chińczycy zaczęli buntować się przeciw „obcym diabłom”.
Kiedy na przełomie XIX i XX w. wybuchło powstanie bokserów – czyli stowarzyszenia „Pięść w imię sprawiedliwości i pokoju” – rebelianci podpalali chrześcijańskie kościoły, mordowali cudzoziemców oraz ich sojuszników. Nierzadko katowali ich na najstraszliwsze sposoby. Jak zanotowały kroniki, pewną kobietę związano, a następnie polano benzyną i podpalono w ciemnym zaułku, robiąc z niej żywą pochodnię.
Europejczycy również nie mieli zamiaru okazywać litości buntownikom. Kiedy niemiecki cesarz Wilhelm II wysyłał swoją ekspedycję wojskową, polecił żołnierzom używać broni tak, aby „przez następnych tysiąc lat żaden Chińczyk nie odważył się krzywo spojrzeć na Niemca”.
Duma i uprzedzenia budowały mur między Europejczykami i Chińczykami. Czasem niwelowały go… ściany więzień. Nie brak świadectw, że współwięźniów różnych kultur stać było wobec siebie na humanitarne odruchy. Strażnicy byli już jednak bezlitośni. Pewien francuski jeniec, wzięty do niewoli podczas tzw. drugiej wojny opiumowej, wspominał, że kiedy wygłodniały prosił o jedzenie, wpychano mu do ust nieczystości. Związano go i polewano powrozy wodą, żeby mocniej się zaciskały. Odcinały dopływ krwi do kończyn, a kiedy więźniom pękała skóra, w ranach gnieździło się robactwo. Śmierć była nieuchronna. Nie kończyło to jednak sprawy – z trupem też można było coś zrobić. Na przykład pewnego zmarłego Anglika rzucono na żer psom i świniom. Na pocieszenie pozostawał Europejczykom fakt, że Chińczycy jeszcze surowiej karali swoich ziomków.
Zadziwiające, że przybyszów z Europy najbardziej zaszokowało podpalenie przez zdesperowanych bokserów „Lasu Dziesięciu Tysięcy Pędzelków” – najstarszej na świecie biblioteki, pełnej bezcennych manuskryptów. Wszystko po to, żeby płomienie zajęły sąsiednie brytyjskie poselstwo…
OKRUCIEŃSTWO NIE DO PRZYJĘCIA
Chińczycy wiele razy udowadniali, że cel liczy się w polityce bardziej niż ofiary i dokonane zniszczenia. Qin – cesarz Chin, rządzący mniej więcej w czasie, gdy w basenie Morza Śródziemnego trwały zaciekłe wojny Rzymu z Hannibalem – zasłynął z kolosalnych osiągnięć i despotycznych rządów. To on scalił kraj, choć za cenę licznych wojen i ofiar. Bojąc się buntu „wykształciuchów”, kazał spalić filozoficzne księgi i zakopać żywcem czterystu sześćdziesięciu przedstawicieli chińskich elit. W swojej megalomanii nie liczył się z ludzkim życiem. Prace przy Wielkim Murze i przy gigantycznym grobowcu, strzeżonym przez słynną terakotową armię, kosztowały Chińczyków wiele krwi i potu.
Następcy Qina też nie przebierali w środkach. Na przykład w roku 402 skazanych urzędników ćwiartowano, a jeśli ich żony i dzieci nie chciały jeść zwłok, miał spotkać je podobny los. Półtora tysiąca lat później przeciwników politycznych wrzucano do kotłów lokomotyw.
To także Chińczycy odpowiadają za usystematyzowaną praktykę „prania mózgu” jeńców i więźniów. Jej elementy stosowano już wcześniej pod różnymi szerokościami geograficznymi, ale to właśnie chińscy reedukatorzy doprowadzili ją do perfekcji. Doświadczyli tego m.in. amerykańscy jeńcy podczas wojny koreańskiej. Systematycznie poniżani, zmuszani do posłuszeństwa i dokonywania samokrytyki, ulegali w końcu presji ze strony swoich ciemiężycieli. Do tego stopnia, że przejmowali ich poglądy i przechodzili de facto na ich stronę. Pozostaje pytanie, czy amputowanie psychiki jest gorsze od obcięcia ręki?
TERROR LUDU
Powojenna historia Chin obfitowała w ludowych przywódców, nieznających litości. Mao z dumą porównywał swoje osiągnięcia do dokonań pierwszego cesarza, a historycy wciąż nie mogą doliczyć się ofiar jego rządów. Żona Mao, Jiang Qing – liderka osławionej Bandy Czworga – nie cofała się przed niczym. Kiedy rozpoczęła polowanie na wrogów ludu, sięgnęła po sprawdzone wzorce. Zsyłki, groźby i pobicia stanęły na porządku dziennym. Nawet były przewodniczący ChRL Liu Shaoqi został uwięziony za niby-kapitalistyczne odchylenie. – Zasługuje na śmierć od tysiąca ran, na dziesięć tysięcy razów! – grzmiała Qing. Zaniedbany Shaoqi zmarł w celi od nieleczonej cukrzycy i zapalenia płuc. Jego żonę Wang Guangmei upokarzano zaś na wielotysięcznych masówkach, ubierając w elegancką, balową suknię, szpilki i… naszyjnik z piłeczek pingpongowych.Jako że rewolucja zjada swoje dzieci, przyszła też kryska na Jiang Qing. Kiedy osądzano ją za popełnione zbrodnie (według oskarżenia, podczas rewolucji kulturalnej represje dotknęły ponad 720 tys. osób, z czego zginęły 32 tys.), chińska opinia publiczna domagała się posiekania jej na tysiąc kawałków.Czy te żądania bardzo różnią się od tego, co myśli sobie czasem każdy z nas? Okrucieństwo jest częścią ludzkiej historii, a nierzadko także ciemną stroną naszej natury. Podczas słynnego eksperymentu psychologa Stanleya Milgrama z lat siedemdziesiątych okazało się, że zwykli ludzie są wyjątkowo skłonni do poddawania się autorytetom. Nie cofną się nawet przed śmiertelnym porażeniem bliźniego prądem, o ile takie dostaną instrukcje. Czy tym bardziej nie sięgnęliby po bambusowy kij? Kiedy władza i tradycja wywierają presję, to zwykle nawet pracowici i kochający rodzinę ludzie – jak Chińczycy – nie potrafią się sprzeciwić…
Psy Mao
Banda Czworga składała się z prominentnych działaczy partii komunistycznej, stanowiących siłę napędową wielkiej proletariackiej rewolucji kulturalnej (1966–1976). Jej prowodyrką była trzecia żona Mao, aktorka Jiang Quing. Pozostali członkowie to: pisarz i dziennikarz Zhang Chunqiao, krytyk literacki Yao Wenyuan oraz Wang Hongwen. Po śmierci Mao w 1976 r. członkowie Bandy Czworga zostali aresztowani. Podczas procesu Jiang Quing nie wyparła się ideologii maoistycznej i broniła się, mówiąc: „byłam psem Mao. Gryzłam każdego, kogo mi kazał gryźć”. Całą czwórkę uznano za winną działalności antypartyjnej: Quing i Chunqiao sąd skazał na śmierć (wyrok później zamieniono na dożywocie), Hongwena na dożywocie, a Wenyuana na 20 lat więzienia. Banda Czworga (Gang of Four) to także nazwa postpunkowej brytyjskiej grupy muzycznej.