Wydawać by się mogło, że nie powinno stanowić problemu rozwiązanie i odczytanie piktograficznego tekstu. Jednak w praktyce przez bardzo długi czas nie można go było odczytać. Większość badaczy uważała, że każdy ze znaków ma swoje pełne znacznie w kontekście np. miejsca, rzeczy. Takie rozumowanie hieroglifów nie zaprowadziło ówczesnych badaczy do rozwiązania zagadki pisma Egipcjan. Sytuacja uległa poprawie dopiero na przełomie XVIII i XIX wieku kiedy odkryto kamień z Rosetty. To swego rodzaju klucz do zrozumienia pisma – hieroglifów egipskich, a także szerszego zrozumienia kultury tego kraju. Przy okazji również rozwiązano problem pisma demotycznego, czyli takiego którym posługiwali się na co dzień mieszkańcy starożytnego Egiptu. Jakie tajemnice odsłonił Kamień z Rosetty? Kto go odkrył? Jak ważne było to odkrycie dla współczesnego człowieka?
Co to jest kamień z Rosetty?
Kamień z Rosetty wydawać by się mogło, że jest to po prostu kamień zapisany niemal w 100% hieroglifami i innymi językami starożytnymi. Nic nadzwyczajnego. Jednak w praktyce w związku z tym, że na jednym kamieniu pojawił się ten sam tekst dokładnie w trzech różnych językach potrafiliśmy porównać wszystkie trzy teksty między sobą, a co za tym idzie odczytać jeden z najbardziej zagadkowych języków starożytnych dla współczesnego człowieka. Mowa tutaj oczywiście o hieroglifach, czyli piśmie starożytnych Egipcjan.
Kamień z Rosetty to nic innego jak sporych rozmiarów płyta, dokładnie granodirytowa (w wielu wcześniejszych publikacjach pojawiała się informacja, że płyta ta była wykonana z bazaltu, co jest błędnym określeniem). Wymiary płyty to dokładnie 114,4 centymetrów wysokości, 72,3 centymetrów szerokości oraz 27 centymetrów grubości. Jego waga jest całkiem duża i jest to 762 kilogramy. Front kamienia jest wypolerowany i na nim wyryte są napisy dokładnie w trzech językach starożytnych. Dokładniej mówiąc – po egipsku pismem hieroglificznym, demotycznym oraz w starożytnej greki. Pismo demotyczne używane było w codziennych sytuacjach przez zwykłych Egipcjan. Natomiast hieroglify były swego rodzaju pismem urzędowym do pisania w miejscach ważnych często także związanych z religią czy kultem.
Idąc od góry płyta zaczyna się od języka egipskiego wyrytego przy pomocy hieroglifów. Jest to dokładnie czternaście wersów z 1419 hieroglifami. Górny fragment obelisku jest niepełny – został uszkodzony kilkaset lat przed odnalezieniem. Kolejna część to pismo demotyczne i tutaj mamy trzydzieści dwa wersy i ta zachowała się w najlepszym spośród wszystkich trzech pism stanie. Ostatnie pismo na samym dole to starożytna Greka. Tutaj są trzydzieści cztery wersy i niestety podobnie jak pismo hieroglificzne również zostało uszkodzone. Kamień został uszkodzony w prawym dolnym rogu, a więc nie mamy zakończenia tekstu napisanego w języki greckim.
Odkrycie kamienia z Rosetty
Kamień z Rosetty to tak właściwie fragment większej konstrukcji – steli, która była ustawiana na wniosek egipskiego kapłana tuż przy wizerunku faraona. Kamień z Rosetty został odkryty pod koniec XVIII wieku. Podczas robót związanych z umacnianiem fortyfikacji twierdzy – fortu Rachid w egipskim forcie Rosette (znajduje się on nieco ponad 50 kilometrów do Aleksandrii) dokładnie 15 lipca 1799 roku został odkryty przez francuskiego kapitana Pierre-François Bouchard. Kapitan ten znajdował się w Egipcie w związku z prowadzonymi wojnami napoleońskimi. Płyta, fragment steli był elementem związanym z murem twierdzy, który wówczas odrestaurowany był przez francuskich żołnierzy.
W przeciągu dwóch kolejnych tygodni znalezisko zostało przetransportowane do stolicy Egiptu – Kairu. Wówczas też poinformowano Instytut Egipski i francuskich naukowców o odkryciu. Później na mocy układu kapitulacyjnego z Aleksandrii wszelkie odkrycia, które zostały dokonane przez francuskich naukowców na terytoriów ówczesnego Egiptu zostały przekazane w ręce Brytyjczyków. Początkowo kamień z Rosetty trafił do biblioteki Stowarzyszenia Antykwariuszy w Londynie. Jednak po mniej więcej roku czasu trafił do rąk kustosza Muzeum Brytyjskiego. Ta płyta jest swego rodzaju darem od króla Jerzego III. Sam kamień z Rosetty możemy po dziś dzień oglądać wystawiony właśnie w Muzeum Brytyjskim w Londynie. Od wielu lat jest to jeden z najciekawszych i interesujących eksponatów w tym muzeum. Jednak w związku z tym, że obelisk należy formalnie do Brytyjczyków. Jednak odnaleziono go na ternie ówczesnego Egiptu, a później wywieziono do Londynu. Dlatego też jest przedmiotem sporu pomiędzy Egiptem, a Wielką Brytanią. Egipcjanie chcą odzyskać swój zabytek. Jednak jak na razie kamień z Rosetty pozostaje w londyńskim muzeum, jak wiele innych eksponatów, które zostały w tamtym czasie zabrane z terytorium Egiptu.
Kamień z Rosetty: treść
Treść kamienia z Rosetty nie została od razu odczytana przez ówczesnych naukowców. Przez wiele lat próbowano na różne sposoby odczytać to co znajduje się na obelisku, jednak bezskutecznie. Dopiero w 1822 roku po ponad dwudziestu latach udało się w pełni odczytać tekst na kamieniu. Na kamieniu z Rosetty znajduje się ten sam tekst w trzech językach – egipskim hieroglificznym, egipskim demotycznym oraz w starożytnym greckim. Był to dekret wydany dokładnie w 196 roku przed naszą erą z okazji koronacji faraona Ptolemeusza. Tekst na kamieniu opisuje jakie zasługi dla kraju wniósł umiłowany władca.
Dlaczego tekst był zapisany w trzech językach? Hieroglify były używane przede wszystkim przez kapłanów i uważany za język „urzędowy” dla świątyń i miejsc ważnych. Demotyczny z kolei był językiem każdego zwykłego żyjącego Egipcjanina. Skąd w takim razie starożytna Greka? Język grecki wówczas był oficjalnym językiem urzędowym w Egipcie, wówczas ten kraj był pod władaniem Aleksandra Wielkiego, który wprowadził we wszystkich podbitych krajach właśnie język grecki jako ten urzędowy. Dzięki zapisom tego tekstu na obelisku w trzech językach każdy ówczesny mieszkaniec Egiptu mógł go odczytać. Fakt ten też umożliwił późniejsze odczytanie i zrozumienie hieroglifów.
Kamień z Rosetty: kto rozszyfrował hieroglify?
Za rozszyfrowanie hieroglifów na kamieniu z Rosetty odpowiedzialny był przede wszystkim młody naukowiec francuz Jean Francois Champollion. W momencie odczytania hieroglifów miał 32 lata, a już wtedy znał szesnaście języków. Naukowcy ponad 20 lat zajmowali się odczytaniem hieroglifów z kamienia Rosetty, ale dopiero Jean Francois Champollion udało się w pełnie rozszyfrować znaczenie hieroglifów. W tym wypadku posłużył się również całą gamą innych znalezisk, które w ówczesnym okresie zostały odkryte przez naukowców. Dzięki temu odkryciu totalnie zostało odmienione rozumienie hieroglifów. Wcześniej uważano, że hieroglify mają znaczenie symboliczne, gdzie dany symbol oznaczał konkretne słowo. Jednak w praktyce okazało się, że poszczególne hieroglify mają znaczenie sylab, fonetycznego zapisu słów.
Kamień z Rosetty: znaczenie historyczne
Kamień z Rosetty to zdecydowanie jedno z najważniejszych odkryć związanych egiptologią, dzięki odczytaniu hieroglifów z obelisku naukowcy mogli odczytywać zapisy i materiały, które zostały odkryte w przeciągu kilku stuleci. Całość pozwoliło na nowo odkryć kulturę Egiptu. Późniejsze odkrycia jedynie potwierdzały jak ważne było odczytanie hieroglifów przez francuskiego badacza Jean Francois Champollion. Egiptolodzy do tej pory bazują na odkryciach tego francuskiego naukowca. Dzięki niemu jesteśmy w stanie zdecydowanie lepiej poznać kulturę starożytnego Egiptu.