Ta rodzina językowa ma obecnie jedynie hipotetyczny charakter i według części badaczy występowała w Europie jeszcze zanim zaczęły się te rozprzestrzeniać języki indoeuropejskie. Prawdopodobnie najbardziej znaną pozostałością po językach waskońskich jest język baskijski, którym posługują się mieszkańcy pogranicza Francji i Hiszpanii.
Czytaj też: Prehistoryczne obiekty i szkielet dziecka. Znaleziska na wschodzie Polski sięgają tysiące lat wstecz
Wykonana z brązu dłoń została znaleziona w 2021 roku na stanowisku archeologicznym Irulegi w pobliżu doliny Aranguren na północy Hiszpanii. Wyniki analiz poświęconych temu artefaktowi oraz napisom na nim umieszczonym zostały niedawno zaprezentowane w Antiquity.
Prawdopodobnie najbardziej znaną pozostałością po językach waskońskich jest język baskijski, którym posługują się mieszkańcy pogranicza Francji i Hiszpanii
W toku ekspertyz członkowie zespołu badawczego zidentyfikowali około 40 niezrozumiałych symboli. Rozmieszczone w czterech liniach, zajmują środkową część brązowego obiektu o długości niecałych 15 centymetrów. Zdaniem naukowców autor inskrypcji miał na myśli stworzenie napisu, który zapewni pomyślność posiadaczowi dłoni. Brązowy artefakt znaleziono w ruinach domu zniszczonego jeszcze w czasach starożytnych, w okresie wojny Rzymu z Sertoriuszem.
Jak wyjaśniają uczestnicy wykopalisk, dłoń ze stanowiska Irulegi stanowi jedyny długi tekst pisany znaleziony na terytorium Waskonii. Dotychczas badacze musieli opierać się na pojedynczych monetach wydobytych na tym obszarze. Ze względu na brak dostępu do innych zapisków, które umożliwiłyby dokonanie porównania, autorzy nie byli w stanie jednoznacznie stwierdzić bezpośredniego związku między językiem waskońskim z Irulegi, a obecnie używanym językiem baskijskim.
Czytaj też: Mumie pochowane w łodziach na środku pustyni. Naukowcy wskazali na zaskakujące pochodzenie szczątków
Z drugiej strony, naukowcy zauważyli kilka słów bardzo podobnych do występujących w języku baskijskim. Wskazuje to na pewne pokrewieństwa między nimi. Dalsze ustalenia w tej sprawie powinny doprowadzić do stworzenia kompleksowego obrazu całego regionu, a być może także i poznania zwyczajów kultywowanych przez jego mieszkańców. Jednym z najważniejszych wniosków płynących z nowych badań jest to, że ludy z tych terenów przynajmniej w pewnym stopniu znały i wykorzystywały pismo, co nie było do tej pory pewne.