Czy ludzie zawsze postrzegali wierzenia religijne w jeden, ustalony sposób? Okazuje się, że nie, a teoria tzw. religio jest młodsza niż pierwsze znane ślady historyczne jakichkolwiek praktyk religijnych. Toni Alimi z College of Arts and Sciences opublikował na łamach Journal of Religious History ciekawą koncepcję, według której historia nowoczesnego rozumienia religii liczy około 1700 lat.
Czytaj też: Niewiarygodne odkrycie w grobie „położnej Jezusa”. Kto nawiedzał mogiłę Salome 1100 lat temu?
W swojej pracy przeanalizował on pisma wczesnochrześcijańskiego filozofa i pisarza Laktancjusza. Żył on w latach ok. 250 do ok. 325 n.e. W jednej z jego prac pt. Institutiones Divinae (Podstawy nauki Bożej), w której ukazuje on filozoficzną wartość chrześcijaństwa, amerykański naukowiec rozpoznał trzy podstawowe cechy współczesnego rozumienia religii.
Były to poglądy takie jak: 1/ religia jest praktyką uniwersalną, występującą we wszystkich społecznościach, 2/ religie mogą być prawdziwe lub fałszywe, 3/ chrześcijaństwo jest prawdziwą religią. Na tej podstawie autor badań argumentuje, że idea religio nie pochodzi z czasów nowożytnych (przede wszystkim z renesansu), jak dotąd uważano, ale ma swoje korzenie w starożytnych tekstach Laktancjusza.
Czytaj też: Jezus był grzybem, a Żydzi czcili głowę osła? Tajemnice Ziemi Świętej
Co ciekawe, prace pisarza nie są czystym opisem teologii chrześcijańskiej. Laktancjusz chciał przekonać do swoich poglądów także niechrześcijan, więc argumentował wartość religii, opierając się na klasycznej retoryce, filozofii i poezji, zwłaszcza tej opisanej przez Cycerona (106-43 r. p.n.e.).
Kim był Laktancjusz? Jako pierwszy opisał, czym jest religia w nowoczesnym znaczeniu
Laktancjusz był bardzo ciekawą postacią w swoich czasach. Urodził się on w Afryce Północnej. W młodości uzyskał wykształcenie w zakresie filozofii i literatury. Jego nauczycielem był słynny retoryk Arnobiusz. Tak wyedukowanego Laktencjusza sam cesarz Dioklecjan powołał na stanowisko nauczyciela w Nikomedii, w Azji Mniejszej. Tam najpewniej pod wpływem miejscowych chrześcijan przyjął chrzest. Kiedy rozpoczęły się prześladowania wyznawców Jezusa, stracił pracę. Po śmierci uznano Laktencjusza za heretyka, ale nie znamy konkretnych powodów tej sytuacji. W epoce odrodzenia ponownie zainteresowano się jego pismami z powodu wysokiego kunsztu pióra w jego tekstach.
Czytaj też: Podstawą diety Jezusa był ciemny chleb, a co jadł Neron? Znamy dietę starożytnych
Co tak naprawdę zmieniają w naszym życiu doniesienia nowojorskiego badacza? Filozofom i religioznawcom rzucają nowe światło na rozumienie teorii religii, która rozwijała się dużo wcześniej niż sądzono. Nam samym natomiast ukazuje sam fakt „ewolucji” systemów wierzeń, które w sposób formalny, bardziej uporządkowany i systemowy, zaczęły się tworzyć już w starożytności. Czy tytułowa zagwozdka dotyczącego tego, że Jezus nie mógł wiedzieć, czym jest religia, może być prawdziwa? Biorąc pod uwagę wiek tekstów Laktancjusza i przypuszczenie, że był on pierwszym, który myślał o religio w sposób współczesny, to tak. W czasach Chrystusa pojęcie religii jako takiej mogło mieć nieco inne znaczenie.