Rozstanie. Na początku wydaje ci się, że już nigdy nie dojdziesz do siebie. Z powodu bólu w ogóle nie możesz myśleć. Włożyłeś w związek część siebie, z nim wiązały się twoje plany i marzenia. Wraz z ukochaną osobą twoja przyszłość zniknęła. Nic dziwnego, że cierpisz. Niestety, bólu nie unikniesz, bo nie zmienisz tego, co się wydarzyło – możesz jednak zmienić to, co w związku z tym czujesz. A przez to łatwiej i szybciej stanąć na nogi.
Jak przeżyć rozstanie i nie zwariować
Po pierwsze musisz uświadomić sobie, że to, co odczuwasz, jest zupełnie normalne. Nie postradałeś zmysłów, nie jesteś beznadziejny i nie jesteś sam. Wszystko, co się z tobą dzieje, znajduje odzwierciedlenie w procesach biochemicznych zachodzących w mózgu. „Te substancje neurochemiczne wpływają na nasze uczucia, i na odwrót, uczucia wpływają na wydzielanie substancji neurochemicznych” – pisze światowej sławy psychoterapeuta Peter McKenna w poradniku „Jak uleczyć złamane serce”.
Jeśli czegoś potrzebujemy, wydziela się dopamina, która daje motywację do działania. Gdy osiągniemy cel, mózg produkuje serotoninę, dzięki której odczuwamy satysfakcję. Jeśli oczekiwana nagroda nie nadchodzi, neurony wytwarzające dopaminę przedłużają jej działanie. Zwiększa się determinacja, nadchodzi niepokój. Wraz z rosnącą ilością dopaminy spada poziom serotoniny – uwalnia się agresja.
Dlatego właśnie pierwszą fazę rozstania określa się mianem protestu. Zalani dopaminą kochankowie walczą o swój „skarb” jak lwy, zgodnie ze słowami Terencjusza, że im mniejsza ma nadzieja, tym gorętsza miłość. Zdarza się, że bunt zadziała i przekona odchodzącą osobę do powrotu.
„Co za ironia: kiedy uwielbiana osoba porzuca nas, te same związki chemiczne, które przyczyniają się do powstania romantycznych uczuć, przybierają jeszcze bardziej na sile, podsycając gorącą namiętność, strach i niepokój i zmuszając nas do protestowania i starania się o zdobycie za wszelką cenę upragnionej nagrody – odchodzącego w siną dal kochanka czy kochanki” – pisze prof. Helen Fisher, antropolog z Rutgers University w książce „Dlaczego kochamy”.
Próby odzyskania ukochanej osoby, tęsknota, lęk przed rozdzieleniem i panika wywołana rozstaniem – wszystkie te reakcje są zrozumiałe. Ale co sprawia, że ludzi w takiej sytuacji ogarnia wściekłość?
„Wiele porzuconych osób przerzuca się gwałtownie od przygnębienia do niepohamowanej furii, nawet kiedy odchodzący kochanek czy kochanka podtrzymuje swoje zobowiązania jako przyjaciel (a często także jako ojciec lub matka wspólnego dziecka) i odchodzi ze współczuciem i uczciwie” – pisze Fisher. Dlaczego najgłębsza miłość zamienia się w najstraszniejszą nienawiść?
Obie te emocje mają wiele wspólnego: łączą się z fizjologicznym i psychologicznym pobudzeniem, obu towarzyszy nadmiar energii. Obie zmuszają do skupienia uwagi na ukochanej osobie, obu towarzyszy intensywne pragnienie: połączyć się z kochankiem albo się na nim zemścić.
Oba układy – miłości i nienawiści – są ze sobą w mózgu ściśle powiązane. Nasi praprzodkowie rozwinęli w mózgu połączenia, które pozwalają nam nienawidzić tych, których kochamy – po to, byśmy mogli wywikłać się ze związku bez perspektyw, wylizać rany i zawalczyć o dobro potomstwa – twierdzi prof. Fisher. Jej zdaniem wściekłość to potężny mechanizm oczyszczający, w jaki wyposażyła nas Natura. Pomaga wyrzec się nieodpowiedniego partnera i żyć dalej po rozstaniu.
Rozstanie oznacza, że czas wyciągnąć wnioski
Rozstanie, zamiast motywować do działania, może równie dobrze wywołać panikę. Przewlekły stres obniża odporność, dlatego opuszczeni partnerzy często chorują, łapią infekcje.
Kiedy do świadomości ofiary dotrze wreszcie, że nagroda w postaci partnera nigdy nie nadejdzie, wytwarzające dopaminę komórki śródmózgowia – które uaktywniły się w fazie protestu – zmniejszają swoją aktywność. Obniżenie poziomu dopaminy wiąże się z letargiem, przygnębieniem i depresją. Wyczerpany odtrącony kochanek poddaje się. Ogarnia go poczucie beznadziei, apatia, melancholia. Połowa opuszczonych osób cierpi na kliniczną depresję.
Rozpacz jest tak destrukcyjna, że musiała się wykształcić z określonych powodów. Innymi słowy – jest potrzebna. Być może miała pomóc zachować energię w chwilach wielkiego stresu. A może w czasach, gdy nie mieliśmy jeszcze słownego kontaktu z innymi ludźmi, depresja sygnalizowała potrzebę wsparcia i pomagała je uzyskać. Zrozpaczeni kochankowie mogli zgromadzić wokół siebie współczującą i kochającą rodzinę, która zapewniała konkretną pomoc. Dziś wiemy, że depresja daje zrozumienie po rozstaniu.
Pomaga pogodzić się z przykrymi faktami, podjąć pewne decyzje. Cierpienie ma zapewnić bezpieczeństwo w przyszłości – strach przed ponownym bólem może odwieść od dokonania podobnego/złego wyboru w przyszłości. W każdym związku można nabrać mądrości – przekonuje McKenna – niezależnie od tego, jak jest trudny i bolesny. Najważniejsze, aby twój ból po rozstaniu nie poszedł na marne.
Jak przeżyć rozstanie? Zerwij wszystkie kontakty
„Wszyscy snują wspomnienia, skupiając się z uporem maniaka na trudnych chwilach, bez przerwy zastanawiając się, co poszło nie tak, jak powinno, co się zepsuło, i rozmyślając o tym, jak scementować rozpadający się związek”. Prześladują ich obsesyjne myśli na temat byłych partnerów, odwiedzają miejsca, w których bywali, dzwonią, piszą e-maile, proszą i błagają. Koncentrują się na partnerze do tego stopnia, że wszystko im go przypomina. Niezmordowanie wyglądają najdrobniejszego znaku nadziei. A jeśli nic nie skutkuje, szukają zemsty – co tylko przedłuża cierpienia wywołane przez rozstanie.
Skoro coś się psuje, trzeba to wyrzucić – także z głowy. Niechcianych uczuć można się pozbyć, oszukując mózg. Pomyśl, że miłość to narkotyk, a ty wykazujesz wszystkie oznaki uzależnienia. Aby zerwać z nałogiem, musisz usunąć wszelkie ślady substancji uzależniającej – zapomnieć, pozbyć się zdjęć, listów i pamiątek (lub przynajmniej zabrać je z pola widzenia). Unikaj osób, rzeczy i miejsc, które kojarzą się z byłym ukochanym.
Pod żadnym pozorem nie kontaktuj się z nim – nawet, by złożyć życzenia. Nic ci to nie da – twój były partner nie wie, jak ci pomóc, jak poradzić sobie z twoim smutkiem. I nawet jeśli będzie się odnosić do ciebie życzliwie, będzie zakłopotany, a nawet zirytowany tym, że przeszkadzasz mu normalnie żyć. Nie wmawiaj sobie, że zrobisz to tylko raz. Rozstać się trzeba definitywnie.
Alkoholik wie, że to pierwszy kieliszek upija. Jeśli zadzwonisz lub napiszesz, z pewnością zrobisz to znowu. To tylko przedłuży twoje cierpienia związane z rozstaniem. Pamiętaj, miłość potrafi karmić się byle czym. Jeśli chcesz ją zabić, musisz ją zagłodzić.
Jak przetrwać rozstanie? Zacznij działać
Postaraj się znaleźć coś, co podniesie twoje poczucie własnej wartości i odciągnie myśli od nieszczęsnego związku. A jeśli już nadejdą, skoncentruj się wtedy na wadach byłego partnera. Wyobrażaj sobie siebie z kimś innym – niech taka myśl zagnieździ się w twojej głowie.
Zmuszaj się do aktywności, staraj się cały czas być zajęty. Pamiętaj, że rozpacz wiąże się ze spadającym poziomem dopaminy. Możesz go sobie podnieść, wykonując ćwiczenia fizyczne, które przy okazji zwiększą też poziom serotoniny i endorfin – substancji uspokajających. Skutecznym lekiem jest też światło słoneczne – pobudza szyszynkę, poprawia nastrój. Najlepiej zatem ruszać się na świeżym powietrzu, w blasku słońca.
Helen Fisher radzi opuszczonym kochankom, by unikali słodyczy i leków, które mogą wywołać stres. Wyobrażaj sobie, że jesteś szczęśliwy, staraj się często uśmiechać, gdyż nerwy tych mięśni twarzy aktywują drogi nerwowe w mózgu, które wytwarzają uczucie przyjemności.
Jeśli nic ci nie pomaga – skontaktuj się z psychologiem lub psychiatrą. Być może powinieneś przejść psychoterapię, a może ulgę przyniosą ci leki antydepresyjne. Dzięki nim ból psychiczny i fizyczny po rozstaniu zacznie ustępować, podobnie jak obsesyjne myśli, rozpacz i tęsknota. Wróci apetyt, przespane noce i motywacja do działania.
Musisz jednak pamiętać o dwóch rzeczach: żaden lek nie usunie bólu całkowicie, a wszystkie mają niekorzystne skutki uboczne (np. osłabienie funkcji seksualnych, apatia). Nie każdy lek przyniesie też ulgę każdemu, lecz współpracując z lekarzem, można dopasować odpowiedni środek.
Kiedy usuniesz bodźce, które podsycają płomień niechcianej miłości, stworzysz sobie nowe codzienne rytuały, zaczniesz poznawać ludzi i rozwijać zainteresowania, znajdziesz odpowiedni środek przeciwdepresyjny i/lub właściwego psychoterapeutę. Uzależnienie od byłego partnera zacznie znikać i w końcu minie zupełnie. Wrócisz do zdrowia. A nowa miłość zastąpi starą.
Co po rozstaniu? Różnie reagujemy na odrzucenie
Każdy z nas ma inną konstrukcję psychiczną. Niektórzy są bardziej odporni, pewni siebie, mniej skłonni do złości, mniej podatni na przygnębienie i mniej przejmują się niepowodzeniami – a więc i odrzuceniem wskutek rozstania.
Mają więcej szans na znalezienie partnera, łatwo zastępują go przelotnymi miłostkami, które łagodzą ból. „Inni dorastają w domach, gdzie nie ma miłości, panuje chaos i napięcie, a odtrącenie jest chlebem powszednim, przez co lgną do partnera, czepiają się go kurczowo albo przejawiają inne oznaki bezbronności” (Helen Fisher)
Mężczyźni i kobiety na ogół reagują odmiennie na porzucenie. Faceci po rozstaniu częściej szukają ucieczki w alkoholu i narkotykach niż pociechy u rodziny czy przyjaciół. Są mniej skłonni do okazywania bólu, duszą smutek i ukrywają go – nawet przed sobą. I to oni 3–4 razy częściej popełniają samobójstwo po rozstaniu. Jak stwierdził poeta John Dryden: „Śmierć jest przyjemnością, gdy życie jest bólem”.
Natomiast kobiety dwukrotnie częściej zapadają na depresję po rozstaniu. Ukojenia szukają w wielogodzinnych zwierzeniach dotyczących porzucenia. „Chociaż ta paplanina może sprawić przygnębionej kobiecie pewną ulgę, to ciągłe odświeżanie zniszczonych marzeń może przynieść skutek odwrotny od zamierzonego. Rozpamiętując martwy związek, rozdrapuje ona swoje rany, odświeżając uraz” (Helen Fisher).