Każdego dnia wirtualna przestrzeń wzbogaca się o 5 eksabajtów (1018) danych, co jest odpowiednikiem 5 miliardów pick-upów wypełnionych zadrukowanymi kartkami formatu A4. stanowią zdjęcia kotków, filmy przedstawiające teorie spiskowe, zjawi ska paranormalne, fake newsy, itd., trudno więc ocenić, jak przekłada Nikt nie policzył, jaką część tego – się to na przyrost wiedzy. Tym bardziej w podejmowaniu decyzji istotną rolę odgrywa krytyczne myślenie.
Po pierwsze chodzi o to, żebyśmy optymalizowali swoje działanie, bazując na najnowszej wiedzy, lecz także, co nie mniej ważne, żebyśmy umieli odsiewać ziarno od plew i nie dawali się uwodzić ładnie brzmiącym, ale irracjonalnym teoriom. Jak się tego nauczyć?
Z pomocą przychodzi irlandzki naukowiec z Uniwersytetu Galway dr Chrostopher Dweyr i jego książka „Critical Thinking” wydana dwa lata temu przez Cambridge University Press. Oto w skrócie 5 najważniejszych porad udzielonych przez irlandzkiego psychologa:
1. Stosuj krytyczne myślenie w odniesieniu do decyzji większego kalibru oraz decyzji, których konsekwencje będą długotrwałe.
Gdybyśmy mieli uruchamiać cały aparat w odniesieniu do codziennych wyborów w rodzaju, w co się ubrać, co zjeść na śniadanie, który gatunek kawy wybrać w sklepie, szybko doznalibyśmy psychicznego wyczerpania
2. Zajmuj się tym rano.
Jesteś sową i najlepiej pracuje ci się w nocy? Jeżeli twoja odpowiedź brzmi „tak” to okłamujesz sam siebie – bez względu na to, czy zdajesz sobie z tego sprawę czy nie. Nikt nie jest najbardziej wydajny w nocy – chyba że śpi w dzień i budzi się wieczorem. Nasze zdolności poznawcze wyczerpują się w ciągu dnia jak akumulator, co prowadzi do tego, że ryzyko podjęcia złej decyzji zwiększa się z każdą godziną. Żeby uniknąć skutków zmęczenia, staraj się ukończyć każde istotne zadanie rano (po przebudzeniu się, nie po nieprzespanej nocy!).
3. Zrób krok wstecz
Wyważona. ocena sytuacji jest podstawą krytycznego myślenia. Ważne jest uświadomienie sobie, że na sza wiedza na dany temat może być niepełna i że może to mieć negatywny wpływ na nasz proces decyzyjny. Przemyśl więc fakty i argumenty od nowa, rozważ kierujące tobą motywy i ewentualne konsekwencje. Z badań wynika, że odsunięcie decyzji nawet o jedną dziesiątą sekundy wpływa na jej jakość. Oczywiście nie ma pewności, że ta jedna dziesiąta sekundy rozwiąże wszystkie problemy, niemniej w niektórych przypadkach może okazać się kluczowa.
4. Zostań adwokatem diabła.
Intuicja zawsze podpowiada nam jako pierwsza, co jej zdaniem powinniśmy zrobić – i nie możemy od tego wewnętrznego głosu uciec. Ale ten głos może być tendencyjny, obarczony naszymi uprzedzeniami lub złymi doświadczeniami z przeszłości. Stosując krytyczne myślenie, musimy wszystko, co znamy dotychczas, usunąć na bok, wyłączyć autopilota i starać się znaleźć zupełnie nową perspektywę spojrzenia na rozważany problem.
5. Zostaw emocje za drzwiami.
Racjonalna decyzja wyklucza udział w niej naszych przyzwyczajeń, dotychczasowych przekonań, postaw, osobistych doświadczeń, wszystkie bowiem są naładowane emocjonalnie. Myślenie krytyczne wymaga empirycznych dowodów i faktów. Jeżeli decyzja dotyczy zagadnień zawierających element systemu wartości, wprowadź je do swojego procesu pod koniec. Pozwoli to podjąć skuteczne działania w obrębie wybranego celu, czy to społecznego, charytatywnego czy wychowawczego.