Czy narcyzm to zawsze patologia?
Mimo że samouwielbienie wydaje się powszechną tendencją w dzisiejszych czasach, narcyzm jest nadal postrzegany jako patologiczna cecha osobowości, którą porównuje się skłonności manipulacyjnych, sadystycznych, a nawet psychopatycznych. Nowe ustalenia naukowców stawiają jednak tę cechę w nieco innym świetle.
Badanie przeprowadzone na 270 osobach w wieku średnio 20 lat sugerują, że narcystyczne zachowania nie zawsze są napędzane przez te same czynniki, co zachowania psychopatyczne.
“Przez długi czas nie było jasne, dlaczego osoby narcystyczne angażują się w takie zachowania, jak samozachwyt, ponieważ w rzeczywistości sprawia to, że inni myślą o nich gorzej. Nasza praca ujawnia, że ci narcyzi wcale nie są pretensjonalni, ale raczej po prostu niepewni siebie” – powiedział psycholog kliniczny Pascal Wallisch z Uniwersytetu Nowego Jorku. “Dokładniej rzecz ujmując, wyniki sugerują, że narcyzm może być kompensacyjnym przystosowaniem do przezwyciężenia i ukrycia niskiego poczucia własnej wartości” – dodała psycholożka kliniczna Mary Kowalchyk, która również pracuje na wspomnianym uniwersytecie.
Narcyz narcyzowi nierówny
Psychologowie rozróżniają już dwa dość odmienne typy narcyzów: “narcyzi wrażliwi”, którzy charakteryzują się niską samooceną, lękiem przed przywiązaniem i są bardzo wrażliwi na krytykę, oraz “narcyzi wielkościowi”, którzy mają bardzo wysoką samoocenę i poczucie własnej wartości. Najnowsze badania pomogły jeszcze bardziej rozróżnić te dwie grupy.
Kowalchyk i jej zespół wykorzystali serię ćwiczeń do oceny poziomu różnych cech, w tym narcyzmu, samooceny i psychopatii u każdego z uczestników i odkryli, że narcystyczne zachowania są silnie związane również z osobami, które mają bardzo małą pewność siebie i noszą w sobie poczucie winy. Z kolei u osób wykazujących cechy psychopatyczne zauważono stosunkowo niski poziom poczucia winy.
“Narcyzi są niepewni siebie i radzą sobie z tą niepewnością poprzez lansowanie się w mediach społecznościowych, co na dłuższą metę skutkuje tym, że wiele osób za nimi nie przepada, a to z kolei jeszcze bardziej pogłębia ich niepewność i prowadzi do błędnego koła zachowań” – powiedziała Kowalchyk.
Nie każdy narcyz to psychopata
Naukowcy stawiają takie osoby w kontrze do ludzi, którzy przejawiają narcyzm wielkościowy w postaci ogromnej wiary we własną wartość oraz braku oznak zachwiania poczucia bezpieczeństwa. Zdaniem badaczy różnica między tymi dwiema osobowościami wykracza poza zwykłe rozróżnienie kategorii narcyzów.
“Stawiamy tezę, że to, co wcześniej było postrzegane jako narcyzm wielkościowy, jest w rzeczywistości bardziej jednym z behawioralnych przejawów psychopatii”
– pisze zespół w swojej pracy.
Pomijając patologiczne zachowania, cechy narcystyczne, które uważa się za skutek większej koncentracji jednostki na indywidualizmie, można dostrzec w ludziach poprzez sposób, w jaki osoby posiadające takie cechy piszą – zazwyczaj częściej używają słowa “ja” niż “my”.
Naukowcy przyznają, że potrzebne będą dalsze badania na bardziej zróżnicowanej populacji i w większych skalach czasowych, jednak te nowe ustalenia pokrywają już się z niewielkim badaniem z 2017 roku, w którym skany mózgu narcystycznych mężczyzn ujawniły emocjonalny niepokój i konflikt, gdy pokazywano im zdjęcie samych siebie.
Opisane badania zostały opublikowane w Personality and Individual Differences.