Wczesne stosunki indo-rzymskie na obszarze znanym jako “Indie” są słabo udokumentowane, a jedyne współczesne relacje sprzed kontaktu z Rzymianami miały miejsce podczas indyjskiej kampanii Aleksandra Wielkiego między 327 a 325 r. p.n.e. Zdarzenie to zostało opisane przez dowódcę marynarki wojennej Nearchosa, co odnotował Flawiusz Arrian w dokumencie z II w. Nie ma pewności, jak się zaczęły i jak długo trwały, dlatego wszelkie strzępki informacji są cenne.
Imperium Rzymskie i stosunki z Indiami
Kontakt indo-rzymski rozpoczął się najprawdopodobniej od karawan lądowych, które przerodziły się w transport morski, gdy wiedza o potencjalnych partnerach handlowych rozprzestrzeniała się po świecie. Ok. 30 r. p.n.e. z portów Morza Czerwonego, takich jak Myos Hormos, codziennie wypływało do Indii nawet 120 statków handlowych.
Strabon, grecki historyk, tak opisał ten fakt:
Gdy Gaius Aelius Gallus był prefektem Egiptu, towarzyszyłem mu i popłynąłem Nilem aż do Asuanu i granic Etiopii, i dowiedziałem się, że aż sto dwadzieścia statków żeglując z Myos Hormos do Indii, podczas gdy dawniej, za panowania Ptolemeuszy, tylko nieliczni odważali się podjąć podróż i handlować indyjskimi towarami.
Rzym zaczął otrzymywać dary od królów indyjskich na początku I wieku naszej ery, co rzymski historyk Kasjusz Dion odnotował w swojej “Historia Romana”, napisanej w latach 211-233 n.e.:
Albowiem przybyło do niego [Augusta] bardzo dużo poselstw, a lud Indii, który już czynił starania, teraz zawarli traktat o przyjaźni, wysyłając między innymi tygrysy, które wtedy po raz pierwszy widzieli Rzymianie, jak również, jak sądzę, przez Greków. Dali mu też chłopca, który nie miał ramion ani rąk, jak nasze posągi Hermesa.
Kupcy rzymscy i greccy odwiedzali porty wzdłuż zachodnich i południowych Indii oraz wyspę Sri Lanka, zabezpieczając handel z żeglarzami Tamilów i zakładając osady handlowe. Dowody na to można znaleźć w mozaikach i freskach rzymskich willi we Włoszech, np. Villa del Casale ma mozaiki przedstawiające chwytanie zwierząt w Indiach w celu transportu do Imperium Rzymskiego.
W wielu przybrzeżnych osadach handlowych w Indiach, które pochodzą z I, II i V w. n.e., znaleziono duże ilości rzymskich monet. Przykład takiej osady handlowej można znaleźć w Arikamedu, głównym porcie Chola, po raz pierwszy opisanym w rzymskim manuskrypcie z połowy I w. Port był znany jako Poduke, co uważa się za zniekształconą wersję tamilskiej nazwy Potikai, oznaczającej “miejsce spotkań”. Wykopaliska w Arikamedu, prowadzone przez archeologa Sir Mortimera Wheelera, odsłoniły dużą liczbę amfor noszących ślady rzymskich szkół garncarskich, a także rzymskie lampy, koraliki szklane i kamienne.
Czytaj też: Aleksander Wielki i jego “zaginiona księga”. Uda się ją rozszyfrować po 2000 latach?
W 476 r. ostatni cesarz Cesarstwa Zachodniorzymskiego, Romulus Augustulus, został zdetronizowany przez germańskiego króla barbarzyńców Odoakera, co zapoczątkowało nową erę na ziemiach Włoch, znaną jako Regnum Italicum, która była bardziej zainteresowana zabezpieczeniem swoich granic. Stosunki indo-rzymskie dobiegły końca po podboju Egiptu przez islam w latach 639-646 n.e., co skutkowało dalszymi stratami terytorialnymi w nadchodzących stuleciach.