Opis gwiazdozbioru Wodnika
Wodnik to gwiazdozbiór zodiakalny. Podobnie, jak i inne, tak i on został opisany przez greckiego astronoma, Ptolemeusza, w II w. n. e. Jak sugeruje jego nazwa, gwiazdozbiór Wodnika należy – wraz ze swoimi sąsiadami, np. Wielorybem, Delfinem i Rybami – do konstelacji „wodnych”. Zresztą, tę część nieba często określa się właśnie mianem „morza”. I to wcale nie bez przyczyny!
Choć gwiazdozbiór faktycznie opisał dopiero Ptolemeusz, to był on znany już w Babilonii i w starożytnym Egipcie. Na mezopotamskich tabliczkach można dopatrzyć się wizerunku Wodnika, przedstawianego jako klęczący mężczyzna. Z przewieszonego przez ramię wiadra wylewa wodę, zawsze w kierunku gwiazdozbioru Ryby Południowej. Może wpadnie ona do Nilu? Wszak w starożytnym Egipcie konstelację brano za symbol zwiastujący wylewy rzeki.
Wodnik w gwiazdozbiorze miał być identyfikowany z mocą bogów Nilu. Po tamtych czasach i wierzeniach pozostała jednak pewna pamiątka. Zdarza się bowiem, że Wodnik – gwiazdozbiór upersonifikowany – trzyma w jednej ręce nilometr, czyli wodowskaz.
Wodnik obecny był także w mitologii greckiej. Uznawano go za przedstawienie najprzystojniejszego mężczyzny na Ziemi, Ganimedesa lub syna Apolla i opiekuna stad, Aristajosa.
Gwiazdozbiór Wodnika zamyka pierwszą dziesiątkę największych konstelacji. Pokrywa 980 stopni kwadratowych nieba. Jednak nie każda gwiazda Wodnika może zostać łatwo dostrzeżona gołym okiem. Bez pomocy odpowiednich przyrządów zobaczymy ich około 90. Wodnik ma 4 jaśniejsze gwiazdy magnitudo.
Gwiazdozbiór Wodnika: jak go znaleźć?
Zatem kiedy jest widoczny? Wodnik w gwiazdozbiorze daje się dostrzec na polskim niebie jesienią. Dokładniej mówiąc, widoczny jest na szerokościach geograficznych pomiędzy 85° S a 65° N. A jak go znaleźć? Niestety, gwiazdozbiór Wodnika nie układa się w żaden charakterystyczny kształt. Podobnie jak w przypadku Barana, Raka, Wagi czy Ryb będziemy musieli bardziej domyślać się tego, co przedstawia.
Pomocny jednak może okazać się wierszyk ustalający kolejność zodiakalnych gwiazdozbiorów – począwszy od 21 marca (równonocy wiosennej): BARAN idzie przed BYKIEM, Po BLIŹNIĘTACH RAKI, LEW przed PANNĄ ucieka- to są letnie znaki. WAGA potem SKORPION,STRZELEC zimnem grozi, KOZIOROŻEC lód wiąże, WODNIK RYBY mrozi.
Wodnik i gwiazdy zawarte w tej konstelacji znajdują się na południe od równika niebieskiego. Słońce przechodzi zaś przez gwiazdozbiór Wodnika w miesiącach lutym i marcu.
Wybrane gwiazdy z gwiazdozbioru Wodnika
Mało która gwiazda Wodnika jest wyraźnie widoczna. Najjaśniejszą jest Sadalsuud, znany również jako β Aquarii. Dawniej jej heliakalny wschód (tj. moment, kiedy gwiazda wschodzi przed wschodem samego Słońca) miał zwiastować początek deszczowej pory roku. Natomiast zachód – jej koniec. Sama nazwa tego żółtego nadolbrzyma wywodzi się z języka arabskiego i oznacza „najszczęśliwszy”.
Podobny rdzeń tematyczny znajdziemy w historycznej nazwie α Aqr. Sadalemlik tłumaczy się jako „najszczęśliwszą gwiazdę królestwa”. Jest ona o niewiele mniej jaśniejsza od Sadalsuud. Ta gwiazda Wodnika to nadolbrzym, a jej moc promieniowania jest 10 tys. razy większa od tej, jaką ma nasze Słońce. Chcielibyście zobaczyć ją z bliska? Taka podróż musiałaby trwać 1087 lat świetlnych!
Ciut bliżej, bo „raptem” 81,5 roku świetlnego od nas znajduje się Sadachbia. To gwiazda Wodnika, którą eksperci określają mianem „spektroskopowo podwójnej”. Niegdyś jednak dla Arabów była „szczęśliwą gwiazdą namiotów” (sa’d al-‘achbija). Kiedy tylko pojawiała się na niebie, nomadzi zaczynali szykować się do kolejnej podróży w poszukiwaniu nowych pastwisk.
Ciekawostki o gwiazdozbiorze Wodnika
O ile Wodnik gwiazdy ma całkiem ciekawe, o tyle nie można nie wspomnieć o jego… Ślimaku, czyli mgławicy planetarnej NGC 7293. To jedna z największych, jakie znajdziemy na niebie, choć widziana przez lunetę przypomina mało wyraźną plamkę. Odkrył ją Karl Ludwig Harding w 1824 r. Wcześniej, bo w 1782 r. William Herschel wypatrzył na niebie inną mgławicę planetarną, NGC 7009. To Saturn Nebula, czyli mgławica Saturna. Nazwę zawdzięcza temu, że kształtem przypomina właśnie szóstą planetę Układu Słonecznego.
Co ciekawe, Wodnik w gwiazdozbiorze może się również poszczycić radiantem rojów meteorów. Najważniejszymi z nich są Eta Akwarydy znane z komety Halleya. Najobficiej spadają w okolicach dnia 5 maja.