Opis gwiazdozbioru Strzelca
Gwiazdozbiór Strzelca jest 15. co do wielkości konstelacją na niebie, bardzo rozległą i bogatą. Znajduje się na niebie południowym, dlatego warunki do obserwacji w Polsce są złe nawet latem. Wówczas gwiazdozbiór znajduje się co prawda w najwyższej pozycji na naszym niebie, jednakże wciąż nisko nad horyzontem, gdzie przesłaniają go mgły i zniekształcenia atmosfery. Na półkuli południowej jest jednak bardzo łatwo dostrzegalny a nieuzbrojonym okiem można dostrzec aż 115 gwiazd wchodzących w jego skład.
Osiem najjaśniejszych gwiazd tworzy asteryzm (wzór na niebie niezaliczany do żadnego gwiazdozbioru) kształtem przypominający imbryk, czyli czajnik do herbaty, zaś pas drogi mlecznej – według niektórych – wydaje się być unoszącą z niego parą. Można go bez problemu dostrzec nawet przy niezbyt przejrzystych warunkach.
W mitologii greckiej gwiazdozbiór Strzelca opisywany jest jako półczłowiek-półkoń trzymający w rękach naciągnięty łuk celujący w gwiazdozbiór Skorpiona znajdujący się obok. Możemy go znaleźć w jednej z najciekawszych pozycji na sferze niebieskiej, zawierającej liczne mgławice czy gromady gwiazd.
Gwiazdozbiór Strzelca: jak go znaleźć?
Strzelec jest gwiazdozbiorem południowej półkuli, więc żeby go zaobserwować – najlepiej wybrać się właśnie tam. Najlepsze warunki do obserwacji go w całości panują na południe od równoleżnika 45°N. Na naszej szerokości geograficznej jest widoczny częściowo tylko na południowej części nieba. Najlepsze warunki panują w miesiącach letnich, to jest w lipcu i sierpniu, kiedy znajduje się najwyżej nad horyzontem.
Odnalezienie konstelacji Strzelca na niebie nie jest zbyt trudne. Najpierw musimy zlokalizować Drogę Mleczną (charakterystyczny jaśniejszy pas gwiazd) a następnie odszukać w nim kształt czajnika, który tworzą najjaśniejsze gwiazdy Strzelca. Możemy go też odnaleźć prowadzając linię przechodzącą przez Gwiazdę Polarną i Wegę w kierunku południowym. Do obserwacji warto użyć lunety bądź nawet prostej lornetki, które pozwolą dojrzeć piękno tej części nieba, zawierającej niezliczone ilości gwiazd.
Wybrane gwiazdy z gwiazdozbioru Strzelca
Gwiazdozbiór Strzelca znajduje się częściowo na Drodze Mlecznej, która jest rejonem największego skupiska obiektów na naszym niebie. Obserwator może dostrzec liczne gromady, w tym otwarte gromady gwiazd czy gromady kuliste, które są starsze nawet od galaktyki.
W Strzelcu znajdziemy również mgławice, a do jednej z najciekawszych zaliczyć możemy Mgławicę Laguna, która na niebie trzykrotnie przekracza wielkość kątową Księżyca w pełni. Z tego powodu jest ona również jednym z najczęściej fotografowanych obiektów. Znacznie mniejsza, choć możliwa do dostrzeżenia przez lornetkę jest Mgławica Omega znajdująca się tuż przy granicy Strzelca z gwiazdozbiorami Tarczą i Wężem.
Najtrudniej dostrzegalna (w średnim teleskopie widoczna jedynie jako jaśniejsza plamka), ale zdecydowanie najciekawsza, jest Mgławica Trójlistna Koniczyna. To obszar gwiazdotwórczy, którego dokładna odległość od Ziemi wciąż nie jest znana i szacuje się ją na 2,2 do 9 tysięcy lat świetlnych. Przede wszystkim jednak jest to jeden z najbardziej fotogenicznych obiektów, w którym znajduje się jeden z najlepiej znanych dżetów (strumień plazmowej materii wyrzucany z biegunów jądra galaktyki lub gwiazdy).
W Gwiazdozbiorze Strzelca możemy dostrzec wiele gromad gwiazd za pomocą lornetki lub nawet gołym okiem. Zalicza się do nich między innymi Gromada Strzelca M22, która jest jednym z największych takich obiektów zajmujących na niebie 2/3 powierzchni Księżyca w pełni czy M24 będąca jednym z najlepiej widocznych nieuzbrojonym okiem fragmentów Galaktyki.
Pierwszymi punktami Gwiazdozbioru Strzelca, które dostrzeżemy, będą oczywiście gwiazdy. Najjaśniejsze tworzą kształt wspomnianego wcześniej imbryku (gwiazdy Tau, Fi, Zeta, Sigma, Lambda, Delta, Zeta, Epsilon i Gamma). Do najciekawszych należą Beta jako para gwiazd widocznych nieuzbrojonym okiem, Epsilon jak najjaśniejszy obiekt konstelacji czy pomarańczowy olbrzym Gamma znajdujący się od nas „zaledwie” 96 lat świetlnych przedstawiająca w konstelacji grot strzały Strzelca.
Ciekawostki o gwiazdozbiorze Strzelca
16 marca 2015 w gwiazdozbiorze Strzelca wybuchła nowa Nova Sagittarii 2015, natomiast 15 sierpnia 1977 roku prawdopodobnie z kierunku gwiazdy Tau Sagittarii (tworzącej kształt imbryku w Strzelcu) wykryto tak zwany Sygnał Wow! Uważany za potencjalnie sztucznie wytworzony i niepowtórzony już nigdy więcej. Przez Gwiazdozbiór Strzelca przebiega jedno ze spiralnych ramion naszej Galaktyki (ramię Strzelca) przesłaniające jądro galaktyczne (na niebie jest to najjaśniejsza część Drogi Mlecznej).