Opis gwiazdozbioru Skorpiona
Gwiazdozbiór Skorpiona (po łacinie „Scorpius”) plasuje się na 33. miejscu wśród największych konstelacji. Zajmuje aż 497 stopni kwadratowych. To również jeden z najstarszych gwiazdozbiorów. Znali go już Sumerowie. I nawet wówczas gwiazdozbiór nazywano „Gir-Tab”, czyli „Skorpion”. Nic dziwnego – mitologie różnych kultur zgadzały się w przyznawaniu skorpionowi wyjątkowej mocy. Dla wspomnianych Sumerów symbolizował ciemność. Gwiazdozbiór Skorpiona zwiastował słabnięcie mocy Słońca i rychłe nadejście jesieni. To dlatego, że przed 2000 lat Słońce przechodziło przez gwiazdozbiór Skorpiona właśnie wraz z początkiem tej pory roku.
Skorpion to gwiazdozbiór, który był również ważny dla starożytnych Greków. Uważano go za zabójcę Oriona. Skorpiona miała nasłać na niego Gaja po tym, jak ten próbował zgwałcić grecką boginię przyrody i łowiectwa – Artemidę. Według innej legendy na chełpiącego się swoimi myśliwieckimi umiejętnościami Oriona to bogowie napuścili Skorpiona. A gdy zwierzę pokonało łowcę, na prośbę Artemidy obaj pojawili się na niebie. Nigdy jednak nie zaobserwujemy ich za jednym razem!
Dla Greków kształt gwiazdozbioru Skorpiona dzielił się na dwie części. Miał zatem kleszcze i korpus. Jednak później z kleszczy Skorpiona Rzymianie utworzyli inny gwiazdozbiór, Wagę.
Gwiazdozbiór Skorpiona: jak go znaleźć?
W przeciwieństwie do innych konstelacji… Gwiazdozbiór Skorpiona faktycznie kształtem przypomina zwierzę, którego nazwę nosi. Znajdziemy go w pasie zodiakalnym na południowej półkuli nieba. Gwiazdozbiór Skorpiona leży pomiędzy Wagą na zachodzie i Strzelcem na Wschodzie. Wśród jego najbliższych sąsiadów są również Wężownik, Wilk, Węgielnica, Ołtarz i Korona Południowa. Słońce zaś przechodzi przez gwiazdozbiór Skorpiona w listopadzie i grudniu.
Jako że leży na południowej półkuli nieba, niełatwo go dostrzec w Polsce. Widoczny jest natomiast na na szerokościach geograficznych pomiędzy 90° S a 42° N. Nieuzbrojonym okiem da się wówczas dostrzec nawet 100 gwiazd z gwiazdozbioru Skorpiona. Przez polskie niebo przebiega zaś co najwyżej 1/5 znaku. Dostrzec możemy jednak tylko kilka gwiazd.
Jak znaleźć gwiazdozbiór Skorpiona? Najłatwiej zacząć od… właśnie najjaśniejszej gwiazdy w gwiazdozbiorze. Antares znajduje się na przecięciu linii będących przedłużeniem boków w czworokącie Herkulesa.
Wybrane gwiazdy z gwiazdozbioru Skorpiona
Przedstawiona wcześniej gwiazda Antares jest najjaśniejszą w gwiazdozbiorze Skorpiona. To czerwony nadolbrzym. Jego średnica jest 740 razy większa od średnicy Słońca, zaś moc promieniowania – aż o 10 400 razy! Antares leży blisko ekliptyki. To sprawia, że tę najjaśniejszą gwiazdę z gwiazdozbioru Skorpiona często przysłania nasz poczciwy Księżyc. Co ciekawe, barwą Antares może kojarzyć się z Marsem. Po pierwsze, ze względu na kolor. Po drugie – na samą nazwę. Antares, czy właściwie Ares, to rzymski odpowiednik boga wojny Marsa. Co ciekawe, Arabowie nazywali najjaśniejszą gwiazdę w gwiazdozbiorze „sercem Skorpiona”.
Antares jest jedną z tzw. „gwiazd królewskich”. Należą do nich również Regulus, Fomalhaut i Aldebaran z sąsiednich gwiazdozbiorów.
W gwiazdozbiorze Skorpiona na szczególną uwagę zasługuje również gwiazda Acrab, zwana też Graffias. To najbardziej wysunięta na północ ze wszystkich jasnych gwiazd gwiazdozbioru Skorpiona. W Polsce zobaczymy ją w okresie wiosenno-letnim. Od Słońca dzieli ją 530 lat świetlnych.
Drugą najjaśniejszą gwiazdą w gwiazdozbiorze Skorpiona jest Shaula. Jej oznaczenie jedenastą literą greckiego alfabetu wskazywałoby jednak na coś innego! Tradycyjna nazwa wywodzi się natomiast z arabskiego. Oznacza „podniesiony ogon” lub raczej „podniesione żądło”. Obserwacje wskazują, że to potrójny układ gwiazd.
Ciekawostki o gwiazdozbiorze Skorpiona
Gwiazdozbiór Skorpiona zwykło się przedstawiać na mapach albo jako ogromne zwierzę, albo jako pół skorpiona-pół człowieka.
Co ciekawe, 8 gwiazd z gwiazdozbioru Skorpiona uwieczniono na fladze Brazylii. Przedstawiony na niej układ nieba odpowiada temu znad Rio de Janeiro z 15.11.1889 r. (tj. z dnia, kiedy Brazylia stała się republiką). Każda z gwiazd ma symbolizować jedną jednostkę brazylijskiego podziału administracyjnego. Z gwiazdozbioru Skorpiona znajdziemy na fladze Antares (stan Piauí), Acrab (Maranhão), Larawag (Ceará), Sargas (Alagoas), ι Scorpii (Sergipe)… A także κ Scorpii (Paraíba), Shaula (Rio Grande do Norte), μ Scorpii (Pernambuco).
Gwiazdozbiór Skorpiona bije rekordy w zestawieniach konstelacji, Aż 13 z jego jasnych gwiazd ma jasność do 3.00 magnitudo! Po gwiazdozbiorze Skorpiona plasuje się Centaur z 9 tak jasnymi gwiazdami oraz Orion z 8.
Summa summarum Skorpion zajmuje 1,2% całej powierzchni nieba.