Opis gwiazdozbioru Raka
Rak, po łacinie Cancer, zajmuje na niebie 506 stopni kwadratowych powierzchni. I jak na znak zodiaku przystało, gwiazdozbiór Raka ma swój własny mit.
Pamiętacie Heraklasa – lub też Herkulesa? To właśnie z nim związana jest historia gwiazdozbioru Raka. Herakles był synem Zeusa i śmiertelniczki Alkmeny. Zazdrosna żona boga rozkazała kiedyś olbrzymiemu rakowi zaatakować herosa. Rak przegrał w starciu z mężnym Heraklesem. Doceniwszy poświęcenie skorupiaka, Hera umieściła go na nieboskłonie.
To jednak nie jedyna historia związana z gwiazdozbiorem Raka. Egipcjanie dopatrywali się bowiem w jego kształcie skarabeusza. Dla nich był on symbolem nieśmiertelności.
2000 lat temu gwiazdozbiór Raka był punktem, przez który Słońce przechodziło podczas letniego przesilenia. Przypomina o tym nazwa nomen-omen zwrotnika Raka. Tymczasem na skutek precesji punkt przesilenia letniego przesunął się do gwiazdozbioru Bliźniąt.
Gdy więc usłyszycie, że Słońce weszło w znak zodiakalnego Rak (tj. 20-22 czerwca), to nie sądźcie, że znajduje się ono de facto w jego gwiazdozbiorze. Tak naprawdę przez gwiazdozbiór Raka Słońce przechodzi w okresie od 21 lipca do 10 sierpnia.
Gwiazdozbiór Raka: jak go znaleźć?
Gwiazdozbiór Raka jest dość blady. Mimo wszystko łatwo go jednak odnaleźć. Szukajmy na północnym niebie. Gwiazdozbiór Raka leży pomiędzy Bliźniętami na zachodzie i Lwem na wschodzie. Znajduje się bowiem w środku równobocznego trójkąta. Na niebie tworzą go gwiazdy Polluks, Regulus i Procjon. Wśród sąsiadów Rak ma również pokaźną gromadę zwierząt, m. in. Rysia, Małego Psa, Hydrę czy wspomnianego już Lwa.
W Polsce gwiazdozbiór Raka można dostrzec w okresie od zimy do wiosny. Dopatrzymy się go na szerokościach geograficznych pomiędzy 56° S a 90° N.
Niestety, ze względu na jego „bladość”, gwiazdozbiór Raka może nie wydawać się spektakularny. Bywa, że nawet na ciemnym niebie przypomina po prostu pustą plamę pomiędzy Bliźniętami a Lwem.
Wybrane gwiazdy z gwiazdozbioru Raka
Gwiazdozbiór Raka nie może się poszczycić zbyt wieloma spektakularnymi obiektami. Nie oznacza to jednak, że jest ich w zupełności pozbawiony. Niektóre gwiazdy z gwiazdozbioru Raka zasługują na szczególną uwagę. Zwłaszcza „Gamma” oraz „Delta”. Jak się okazuje, Rak słynie dzięki… dwóm osłom! Tak! Gamma to bowiem po łacinie Asellus Borealis, czyli osioł północny. Delta zaś to Asellus Australis, tj. „osioł południowy”.
Oba ze „zwierząt” stoją przy Praesepe, czyli przy żłobie utworzonym przez gromadę otwartą Messier 44. Warto zaznaczyć, że skojarzenie tych obiektów z gwiazdozbioru Raka ze żłobem i osłami jest starsze od religii chrześcijańskiej. Jego korzenie sięgają jeszcze starożytnej Grecji. Z czasem zaczęto utożsamiać to wyobrażenie ze stajenką betlejemską. Wiele wskazuje na to, że Gamma Cancri jest gwiazdą spektroskopowo podwójną. Sklasyfikowano ją jako podolbrzyma, ale niektórzy sądzą, że tak naprawdę jest karłem. Delta to zaś olbrzym, gwiazda podwójna.
W gwiazdozbiorze Raka znajdziemy jeszcze jednego olbrzyma – pomarańczowego. To Al Tarf, czyli koniec po arabsku. Gwiazdę dzieli od nas 218 lat świetlnych. Gwiazda Raka jaśniejsza jest od naszego Słońca o 660 razy!
Jeszcze jednym ciekawym obiektem z gwiazdozbioru Raka z pewnością jest Akubens, tj. Al. Zubanah. Po arabsku nazwa gwiazdy oznacza „kleszcze raka”. Czasem nazywa się ją też Sertan, co tłumaczy się jako „rak”. Ta gwiazda z gwiazdozbioru Raka leży o 174-181 lat świetlnych dalej od nas. To błękitno-biała gwiazda podwójna.
Skoro mamy już kleszcze, to warto wspomnieć też pancerz gwiazdozbioru Raka! To Tegmine, czyli układ gwiazd w Zeta Cancri. Składają się na niego prawie że bliźniacze karły. Są białożółte, a na niebie leżą bardzo blisko siebie. Oddalone są o raptem jedną sekundę łuku!
Ciekawostki o gwiazdozbiorze Raka
To właśnie w gwiazdozbiorze Raka znajduje się jedna z najjaśniejszych gromad otwartych. M44 to równocześnie ów „żłobek”, przy którym stoją północny i południowy osioł. Gromada z gwiazdozbioru Raka ma najprawdopodobniej 300-350 gwiazd. Jest jedną z niewielu, które dostrzeżemy gołym okiem.
W gwiazdozbiorze Raka znajdziemy również jedną z najstarszych gromad otwartych. To położona na zachód od gwiazdy Akubens M67. Jeśli dobrze się przyjrzymy, zobaczymy w niej wiele czerwonych olbrzymów i błękitnych maruderów. Ich obecność świadczy o „podeszłym” już wieku gromady. Ocenia się, że może mieć 3,2-5 miliardów lat!
Przez gwiazdozbiór Raka przebiega także radiant styczniowego roju meteorów. To delta Cancridy i można je podziwiać na początku roku. Ich maksimum przypada na 17 stycznia.