Opis gwiazdozbioru Byka
Byk to gwiazdozbiór znany nam jeszcze z czasów starożytnych. Podobnie jak inne konstelacje zodiakalne został opisany przez Ptolemeusza w II w. n. e. W Grecji gwiazdozbiór byka miał symbolizować samego Zeusa! Pamiętacie mit o Europie? To z nim związana jest właśnie postać byka gwiazdozbioru. Podobno Zeus przemienił się w niego, by porwać księżniczkę Europę, córkę fenickiego króla Agenora. Oczarowana pięknem zwierzęcia o złotych rogach, dosiadła jego grzbietu. Byk-Zeus uwiódł ją aż na Kretę. Ich syn, Minos, został późniejszym władcą wyspy.
Byka w gwiazdozbiorze widzieli też Sumeryjczycy. Dla Egipcjan zaś był Apisem, jednym z wcieleń boga Ozyrysa. Miał zwiastować odrodzenie życia – wiosnę.
Konstelację łatwo dostrzec na niebie. Gwiazdozbiór byka jest bardzo duży, zajmuje aż 797 stopni kwadratowych. Do tego jego gwiazdy są dość wyraźne. Niektórym z nich poświęcono osobne mity!
Gwiazdozbiór byka mieści obecnie w sobie punkt przesilenia letniego. Przed 1989 r. znajdował się on w gwiazdozbiorze bliźniąt. Uległ jednak przesunięciu na skutek precesji obrotu Ziemi.
Mityczny byk nie jest jedynym „niebiańskim” zwierzęciem. Gwiazdozbiór leży w sąsiedztwie m.in. Barana i Wieloryba. Co ciekawe, na mapach przedstawia się jedynie głowę byka z przednią częścią tułowia, nie zaś całe zwierzę. Gwiazdozbiór, byk, tak naprawdę przypomina nieco pomniejszony Wielki Wóz.
Gwiazdozbiór Byka: jak go znaleźć?
Gwiazdozbiór Byka leży na niebie północnym. Znajdziemy go niedaleko równika niebieskiego. Na ekliptyce jest po środku Bliźniąt i Barana.
Byka dostrzeżemy po wewnętrznej stronie łuku, który tworzą sąsiadujące gwiazdozbiory: Perseusz, Baran, Wieloryb i Erydan.
Najłatwiej odnaleźć na początku najjaśniejszą gwiazdę gwiazdozbioru Byka – Aldebaran. Będzie na nas czekać na tle gromady gwiazd układającej się w literę V. To Hiady, tworzące głowę Byka gwiazdozbioru. By go odnaleźć, można również przedłużyć sobie linię łączącą gwiazdozbiór Kajsopei z Perseuszem.
Przez gwiazdozbiór Byka słońce przechodzi od połowy maja do połowy czerwca. W Polsce możemy go podziwiać między jesienią i wiosną.
Wybrane gwiazdy z gwiazdozbioru Byka
Najjaśniejsza gwiazda w gwiazdozbiorze Byka to Aldebaran. Ten czerwony olbrzym to również 13. najjaśniejsza gwiazda na niebie. Dzieli ją od nas 68 lat świetlnych. Jako jedna z „Królewskich Gwiazd” Aldebaran ma średnicę aż 45 razy większą od Słońca! Jej nazwa zaś pochodzi z arabskiego i oznacza „następstwo”. Uważano bowiem, że Aldebaran wschodzi po gromadzie Plejad, choć w rzeczywistości jest na odwrót. Najjaśniejsza gwiazda gwiazdozbioru byka ma symbolizować jego oko.
Gwiazdozbór Byka słynie zresztą ze swoich dwóch gromad otwartych. Są to Hiady (Mel 25) i Plejady (M 45). Najjaśniejszą gwiazdą Hiad jest natomiast Awwal, znana zresztą jako właśnie „Prima Hyadum”.
Liczba gwiazd w gromadzie Hiad nie przekracza 100. Ich wiek szacuje się na 0,4-1,1 miliarda lat. Dla żeglarzy ich widok na niebie był zawsze złą wróżbą. Odległe o 150 lat świetlnych Hiady zwiastowały bowiem nawałnice i ulewne deszcze.
Plejady natomiast znane są jako „Siedem Sióstr”. Czasem określa się je nawet mianem „Kokoszek” lub „Siedmiu Kurcząt”! Znamy 250 tworzących gromadę gwiazd z gwiazdozbioru Byka. Od nas dzieli je 400 lat świetlnych. Są więc młodsze od Hiad. Najjaśniejsza gwiazda w tym punkcie gwiazdozbioru Byka to Alkione. Zresztą, wszystkich 10 gwiazd Plejad, które da się zobaczyć nieuzbrojonym okiem nosi mitologiczne imiona. Znajdziemy wśród nich tytana Atlasa, Plejonę i ich córki… Plejady.
Ciekawostki o gwiazdozbiorze Byka
Przez gwiazdozbiór Byka przebiega rój meteorów. To Taurydy. Powstały z pyłów z komety Enckiego. Radiant meteorów z gwiazdozbioru Byka znajduje się na południe od Plejad. Jego maksimum przypada na 10 listopada. W gwiazdozbiorze Byka można je podziwiać przez około 40 dni.
W gwiazdozbiorze Byka kryje się jeszcze jedno tajemnicze zwierzę. To Krab. Jego mgławica (M1, NGC 1952) leży przy końcu rogów Byka i powstała po wybuchu supernowej. Do wydarzenia doszło najpewniej 5.07.1054 r. Świeciła wówczas tak jasno, że na Ziemi widać ją było również we dnie! Co ciekawe, moc promieniowania mgławicy jest około 77 000 razy większa od mocy promieniowania Słońca!
Słynne Plejady i Hiady dostały się na niebo dzięki Zeusowi. Córki Atlasa, Hiady – dlatego, że tak bardzo opłakiwały swojego brata, którego w polowaniu zabiła lwica. Plejady zaś – ich siostry – ponieważ popełniły samobójstwo z żalu za Hiadami.