Fentanyl jest silnym lekiem przeciwbólowym, wykorzystywanym w anestezjologii, a także w leczeniu przewlekłego i ostrego bólu. Należy do grupy opioidów i jest klasyfikowany jako narkotyczny lek przeciwbólowy. Działanie fentanylu jest znacznie silniejsze niż morfiny, gdyż znacznie lepiej rozpuszcza się on w tłuszczach, więc szybciej przenika do mózgu.
Zespół uczonych z University of Houston opracował specjalną szczepionkę, która blokuje przedostawanie się fentanylu do mózgu, eliminując w ten sposób uczucie euforii narkotykowej (czyli tzw. haj). Może mieć znaczenie dla osób walczących z uzależnieniem od opioidów. Eksperci wskazują bowiem, że są one uleczalne, ale aż 80 proc. osób cierpi z powodu nawrotów choroby. Wyniki opublikowano w czasopiśmie Pharmaceutics.
Czytaj też: Fentanyl: najbardziej niebezpieczny narkotyk na świecie. Coraz więcej ofiar, także w Polsce
Prof. Colin Haile z University of Houston mówi:
Wierzymy, że te odkrycia mogą mieć znaczący wpływ na bardzo poważny problem nękający społeczeństwo od lat – nadużywanie opioidów. Nasza szczepionka jest w stanie wygenerować przeciwciała antyfentanylowe, które wiążą się ze spożytym fentanylem i zapobiegają jego przedostaniu się do mózgu, pozwalając na jego eliminację z organizmu poprzez nerki. Dzięki temu osoba nie odczuwa efektów euforycznych.
Preparat nie spowodował żadnych negatywnych skutków ubocznych u uodpornionych szczurów biorących udział w badaniach laboratoryjnych. W najbliższych miesiącach planowane są badania kliniczne szczepionki na ludziach.
Fentanyl – najgroźniejszy narkotyk świata
Warto podkreślić, że fentanyl jest często dodawany do narkotyków ulicznych (jak kokaina, metamfetamina, ale także opioidów i benzodiazepinach), bo szybko uzależnia. Niestety, powoduje też częste przypadki przedawkowań.
Prof. Colin Haile dodaje:
Przeciwciała przeciwko fentanylowi były specyficzne dla fentanylu i pochodnej fentanylu i nie reagowały krzyżowo z innymi opioidami, takimi jak morfina. Oznacza to, że zaszczepiona osoba nadal mogłaby być leczona w celu uśmierzenia bólu innymi opioidami.
Eksperymentalna szczepionka zawiera adiuwant (substancję powodującą wzmocnienie poszczepiennej odpowiedzi odpornościowej) pochodzący z bakterii E. coli o nazwie dmLT. Został on opracowany przez uczonych z Tulane University School of Medicine i jest kluczowy dla skuteczności szczepionki.
Obecne metody leczenia uzależnienia od opioidów skupiają się na metadonie, buprenorfinie i naltreksonie, ale ich skuteczność zależy od wielu czynników. Terapia musi być dobrze dobrana pod pacjenta, by uniknąć nawrotów choroby. Szczepionka przeciwfentanylowa może być potencjalnym przełomem.
Czytaj też: Jak LSD, ale bez halucynacji. Coraz bliżej leków przeciwlękowych nowej generacji
Prof. Therese Kosten z University of Houston podsumowuje:
Używanie i przedawkowanie fentanylu jest szczególnym wyzwaniem terapeutycznym, które nie jest odpowiednio adresowane za pomocą obecnych leków ze względu na jego farmakodynamikę. Zarządzanie ostrym przedawkowaniem za pomocą krótko działającego naloksonu nie jest odpowiednio skuteczne, ponieważ wiele dawek naloksonu jest często potrzebnych do odwrócenia śmiertelnych skutków fentanylu.
Warto wspomnieć, że badanie nad szczepionką zostało sfinansowane przez Departament Obrony Stanów Zjednoczonych i program zaburzeń związanych z nadużywaniem alkoholu i substancji psychoaktywnych.