Ergonomia to nauka zajmująca się dostosowywaniem maszyn, narzędzi, przedmiotów powszechnego użytku oraz środowiska i organizacji pracy do możliwości i ograniczeń człowieka. Niemal wszyscy ankietowani (95%) badania Ergotest zgodnie stwierdzili, że komfort w miejscu pracy przekłada się na ogólną jakość ich życia. Z tego samego badania wynika niestety, że w Polsce niewiele stanowisk komputerowych spełnia wymogi ergonomii (stan na 2015 r.), a ponad połowa z nich (51,6%) nie tylko nie spełniała nawet podstawowych zaleceń ergonomicznych, ale ich organizacja była sprzeczna z prawem dotyczącym BHP. Zainteresowanie się więc kwestiami ergonomii miejsca pracy jest obowiązkiem wynikającym z przepisów prawa. Jest to też inwestycja w pracownika, którego komfort przełoży się na wyniki pracy i zadowolenie z polityki firmy.
Dolegliwości „biurowo-komputerowe”
Czemu przeciwdziała ergonomia? Przede wszystkim całej gamie schorzeń ortopedycznych, bólom i nadwyrężeniom nadgarstka oraz późniejszym ich konsekwencjom (jak np. zespół cieśni nadgarstka), problemom ze wzrokiem. Nieergonomiczne środowisko pracy oznacza jednak nie tylko bóle pleców i pogarszające się widzenie, ale także częstsze bóle głowy, przemęczenie, a nawet częste przeziębienia wywołane nieodpowiednią wilgotnością powietrza oraz temperaturą panującą w biurze. 1/3 przebadanych w ramach Ergotestu osób skarży się na różne dolegliwości związane ze źle zorganizowanym stanowiskiem pracy.
Praca przy komputerze powoduje m.in. statyczne obciążenie mięśni stabilizujących kręgosłup w pozycji siedzącej, obciążenie mięśni barków i rąk obsługujących klawiaturę, obciążenie mięśni karku. Wywołane przez długotrwałą, wymuszoną pozycję dolegliwości ze strony układu mięśniowo-szkieletowego objawiają się jako ból szyi, karku, barków, odcinka lędźwiowego kręgosłupa, rąk. Dalszymi konsekwencjami mogą być takie schorzenia, jak zapalenie stawów, zapalenie pochewek ścięgnistych, zwyrodnienie kręgosłupa. Pracującym przy komputerze dokuczają także bóle nadgarstka czy zespół widzenia komputerowego.
Ergonomiczne biurko i krzesło
„Wybierzmy biurko wystarczająco szerokie i głębokie, aby sprzęt i materiały potrzebne do pracy nie utrudniały przyjęcia wygodnej pozycji. Blat powinien znajdować się na takiej wysokości, aby umożliwiał naturalne ułożenie rąk (warto zapewnić też żelowe podkładki pod nadgarstek). Kąt między ramieniem a przedramieniem powinien być prosty” – radzi Małgorzata Heleniak z AJ Produkty, firmy specjalizującej się w produkcji biurek z elektryczną regulacją wysokości.
Istotne jest także odpowiednie krzesło biurowe – z regulowanymi wysokością siedziska oraz wysokością i stopniem pochylenia oparcia. Siedzisko musi być kubełkowe, wyprofilowane zgodnie z naturalnym kształtem odcinka udowego nóg. Kształt oparcia powinien natomiast odpowiadać naturalnym krzywiznom kręgosłupa. Bierzmy pod uwagę tylko krzesła wyposażone w podłokietniki. W pozycji siedzącej kąt pochylenia tułowia w stosunku do reszty ciała musi wynosić więcej niż 90°. Stopy mają spoczywać swobodnie na podłodze. Jeśli nie jest to możliwe, warto pomyśleć o podnóżku ustawionym pod kątem maksymalnie 15°.
Istotne jest również ustawienie monitora w odległości 40-75 cm od oczu, z kątem obserwacji 20°-50° w dół od linii poziomej prowadzonej na wysokości oczu. W ten sposób minimalizujemy obciążenie karku oraz zmęczenie oczu.
Otoczenie sprzyjające pracy
Ergonomia w miejscu pracy to również organizacja całego otoczenia pracownika. Aranżacja biura powinna odpowiadać wykonywanym przez dane osoby zadaniom. Jeśli niektóre zadania wymagają pracy w niewielkich grupach, sprawdzą się np. „boksy”. Jeżeli jednak zadania wykonywane są przez pojedyncze osoby, strefa pracy grupowej będzie działała na nie rozpraszająco. Warto wówczas pomyśleć o stanowiskach indywidualnych – i to w pomieszczeniach, w których będą pracowały maksymalnie 3 osoby. Open space nie sprawdzi się tutaj, podobnie jak shared desking – ten będzie idealny za to dla niewielkich grup roboczych, które opracowują projekt wspólnie i muszą stale konsultować się ze sobą.
Aranżacja biura powinna uwzględniać także maksymalne wykorzystanie światła naturalnego – zbyt mała ilość światła wpływa źle na nastrój, wywołuje zmęczenie oraz obniża jakość pracy. Warto dodać, że takie urządzenie biura jest dobre również z ekonomicznego punktu widzenia.
Istotna w aranżacji jest ponadto odpowiednia temperatura. Zgodnie z wymogami Kodeksu Pracy w biurze nie może być chłodniej poniżej 18°C. Temperaturę należy dostosować jednocześnie do warunków panujących na zewnątrz. Klimatyzacja nastawiona na wysokie obroty nie przyniesie ulgi pracownikom wchodzącym latem do pomieszczenia, w którym panuje temperatura rzędu 20°C – szok jest bardzo niekorzystny dla zdrowia i łatwo prowadzi do przeziębienia. Atmosferę w biurze poprawią za to rośliny zielone – oczyszczają powietrze, uspokajają, pobudzają kreatywność. W ergonomicznym środowisku pracy aż chce się pracować!