Czytnik kodów paskowych może być ukryty w ladzie albo w przenośnym „pilocie”, jak na schemacie. Oba działają według tej samej zasady – przekształcają ciąg białych i czarnych prążków w napięcie elektryczne, którego zmiany umożliwiają odtworzenie serii cyfr opisujących konkretny produkt. Czytanie kodu odbywa się techniką skanowania – światło czytnika jest uformowane w cienką wiązkę i przesuwa się wzdłuż czytanego kodu. Jest odbijane przez jasne elementy kodu (przerwy), a pochłaniane przez jego ciemne elementy (czarne kreski). Wszystko odczytuje fotodioda. Światło odbite powoduje powstawanie silniejszych sygnałów elektrycznych w czytniku. Czas trwania poszczególnych sygnałów zależy od grubości kresek i przerw między nimi, koduje informacje, które zostają następnie „przetłumaczone” przez dekoder urządzenia najczęściej na trzynaście cyfr. System takiego kodowania oznaczeń towaru nosi nazwę EAN-13. Pierwsze trzy cyfry zapisu oznaczają lokalną organizację zajmującą się przydzielaniem oznaczeń – dla Polski jest to numer 590. Nie daje on informacji o kraju produkcji lub sprzedaży towaru, a jedynie o tym, że producentem jest firma zarejestrowana w Polsce. Kolejne cztery do siedmiu cyfr identyfikują przedsiębiorstwo produkujące towar, a następnie dwie do pięciu cyfr to oznaczenie poszczególnych towarów. Ostatnia jest tzw. cyfra kontrolna, dzięki której sprawdza się poprawność odczytu kodu. Inaczej ma się sprawa z książkami, czasopismami i wydawnictwami muzycznymi – tu kod tworzony jest na podstawie indywidualnego numeru każdego tytułu.
Czytnik diodowy: Światło diody jest kierowane przez system optyczny, podobnie jak w obiektywach aparatów fotograficznych.
Czytnik laserowy: Emituje wiązkę światła laserowego, przebiegającą po wszystkich paskach dzięki wibrującemu zwierciadłu.
Najpopularniejszym rodzajem kodu kreskowego jest EAN-13 (European Article Numbering, czyli Europejski Kod Towarowy), którego używamy od 1976 roku (jego amerykańskim odpowiednikiem jest kod UPC). W Polsce nadawaniem kodów i kontrolowaniem firm, aby nie naruszyły standardów międzynarodowych zajmuje się Instytut Logistyki i Magazynowania (GS1 Polska).