Fryderyk August, znany u nas jako August III Sas, urodził się 17 października 1696 roku jako jedyny syn elektora Saksoni i króla Polski Augusta II. Podobnie jak jego ojciec, August III znany był z wystawnego życia. Z panowaniem obu władców związane są powiedzenia: „Za króla Sasa jedz, pij i popuszczaj pasa” lub „Za króla Sasa łyżką była kiełbasa”, które odnosiły się do czasów dobrobytu. Jednak czasy saskie, choć później stawiane w opozycji do okresu rządów Stanisława Augusta Poniatowskiego jako pełne dostatku i beztroskie, według niektórych sprowadziły na nasz kraj głęboki kryzys, którego skutkiem były rozbiory.
Jak August III Sas wstąpił na tron?
Elektor saski
August III Sas pochodził z Wettynów – niemieckiej dynastii wywodzącej się z Saksonii- Anhaltu. Kiedy w 1733 roku zmarł jego ojciec, elektor Saksonii i król Polski August II Mocny, młody August od razu objął tron saski, na którym zasiadał jako Fryderyk August II. W przypadku korony polskiej sprawa nie była już tak prosta i wiele zależało od poparcia szlachty.
Korona polska
Już od najmłodszych lat August był przygotowywany do roli króla Polski. Wbrew temu, o co wiele osób go podejrzewało, znał nasz język bardzo dobrze, jednak praktycznie go nie używał. Za język królów uważał francuski i w nim też pisał wszelkie pisma i listy urzędowe. Zaraz po objęciu tronu saskiego, August zaczął starać się o koronę polską. Jednak podczas elekcji 12 września 1733 roku na króla Polski został wybrany Stanisław Leszczyński.
Dwóch królów
Niecały miesiąc po wyborze Leszczyńskiego, 5 października, dzięki wsparciu wojsk saskich i rosyjskich część szlachty ogłosiła nowym władcą Augusta III, który zgodnie z tradycją, jak prawie wszyscy królowie Polski, koronował się w katedrze na Wawelu. Jednak Leszczyński łatwo nie ustąpił i przez pewien czas Polska miała dwóch królów, co doprowadziło do wojny o sukcesję polską. Ostatecznie zawiązana w obronie Leszczyńskiego konfederacja odniosła porażkę i wcześniej wybrany król został zmuszony do wyjazdu z Polski.
Panowanie króla Sasa
Plany reform
Wbrew opiniom, że August III Sas nie interesował się za bardzo polskimi sprawami, tak naprawdę miał on świadomość konieczności przeprowadzenia w naszym państwie reform. Choć wiele z jego inicjatyw było korzystnych i mogło poprawić pozycję naszego kraju, upadały one ze względu na opór magnatów. Król był za wzmocnieniem władzy monarszej, jemu też zawdzięczamy wprowadzenie urzędu premiera i podziału na ministerstwa.
Rządy
August III Sas rzadko przebywał w Polsce, sprawami Rzeczpospolitej kierował zazwyczaj z Drezna. Często zastępował go główny doradca, pełniący rolę premiera Polski i Saksoni, Henryk Brühl, który znany był ze skłonności do korupcji. W całym okresie panowania Sasa doszedł do skutku tylko jeden sejm, cała reszta była zrywana przez szlachtę. W polityce zagranicznej król polegał na sojuszu z Rosją, który doprowadził do wtrącania się carycy Katarzyny w sprawy polskie.
Obyczaje za Sasów
Czasy saskie przeszły do legendy z powodu niezwykle wystawnych uczt, na których stoły uginały się od jedzenia, a bawiący się szlachcice nigdy nie wylewali za kołnierz. Warto jednak podkreślić, że to właśnie za panowania Augusta III nastąpiło wiele zmian i nowości w polskich obyczajach. Rozwijała się sztuka kulinarna, zaczęto powszechnie stosować sztućce i obrusy, pojawił się zwyczaj picia kawy i sprowadzanych początkowo z Saksonii wód mineralnych.
Śmierć
August III Sas zmarł nagle 5 października 1763 w Dreźnie. Przyczyną śmierci był udar. Władca został pochowany obok swojej małżonki, w drezdeńskim Kościele Dworskim, który został wzniesiony na jego polecenie tuż nieopodal rezydencji Wettynów.
Co August III zrobił dla Polski?
Lata pokoju
Czasy panowania Augusta III należały do spokojnych. Polska nie angażowała się w wojny, był to okres wzrostu gospodarczego i odbudowy kraju po zniszczeniach doznanych w poprzednim wieku. I choć niektórzy historycy podkreślają, że rządy Augusta III to trzy dekady spokoju, inni są zdania, że ceną za neutralność i nieangażowanie się w konflikty było osłabienie pozycji Polski na arenie międzynarodowej.
Mecenat
Nawet najwięksi krytycy króla Sasa zauważają jego dokonania na polu kultury i sztuki. Był szczodrym mecenasem. Jego zamiłowanie do architektury, malarstwa, muzyki, teatru i opery było powszechnie znane, a na jego dworze gościli najznamienitsi artyści doby baroku. To właśnie temu władcy Jan Sebastian Bach zadedykował jedno ze swoich największych dzieł – Wielką mszę h-moll. Z inicjatywy Augusta III powstał niezwykle nowoczesny jak na tamte czasy budynek teatru operowego nazywany Operalnią w Ogrodzie Saskim. Król rozbudował też Zamek Królewski w Warszawie i był inicjatorem wielu prac przy odnowieniu zniszczonego Wawelu.
Ocena panowania
Oceny Augusta III jako króla Polski przez lata były niezwykle krytyczne. Uważano, że władca był bardziej zainteresowany własną wygodą, ucztami oraz sprawami sztuki i kultury, niż państwa. Wciąż rosnące wpływy rodzin Czartoryskich i Poniatowskich, zwiększająca się zależność od sąsiadów, szczególnie Austrii, Prus i Rosji, miały doprowadzić kraj do osłabienia. Ostatnio jednak pojawiają się też głosy broniące Augusta III. Zauważa się, ze wcale nie był tak leniwy, jak mu zarzucano, a wręcz przeciwnie, ilość wystawionych przez niego dokumentów świadczy o jego dużej pracowitości. Niektórzy badacze twierdzą nawet, że dzięki swoim rządom odsunął w czasie rozbiory.
August III Sas – ciekawostki
Luteranizm
W dzieciństwie Augustem opiekowała się jego babka, Anna Zofia, która wychowywała go w duchu luteranizmu. Ojciec młodego księcia, August II Sas, zdawał sobie sprawę z tego, że protestancki monarcha w Polsce nie zdobędzie przychylności szlachty. Aby ułatwić synowi przejecie tronu w przyszłości, wysłał go w podróż po katolickich krajach Europy. Tymczasem zapobiegliwa babcia, przerażona wizją nawrócenia wnuka, zorganizowała jego porwanie w Wenecji, które jednak się nie powiodło. Ostatecznie August III Sas przeszedł na katolicyzm w 1712 roku.
Wesele
20 sierpnia 1719 roku August poślubił Marię Józefę Habsburg. Ich wesele było jedną z najdroższych i najbardziej wystawnych uczt epoki baroku. 800 zaproszonych gości bawiło się przez dwa tygodnie. Główna sala bankietowa zaaranżowana została na kopalnię srebra, a oprócz wielu egzotycznych potraw sprowadzono ponad 500 jeleni z Puszczy Białowieskiej.
Wierny mąż
Zagorzali krytycy króla Sasa twierdzą, że jedyne co mu wyszło to małżeństwo i najlepiej, gdyby poprzestał na roli męża. W przeciwieństwie do ojca August III znany był z wierności, której nigdy nie poddawano w wątpliwość. Wraz ze swoją żoną Marią Józefą mieli aż czternaścioro dzieci, co czyni go, przynajmniej oficjalnie, najbardziej płodnym królem Polski.