Rok 2023 r. był rekordowy dla polskiej transplantologii, a narządy pozyskane od zmarłych dawców uratowały życie ponad 1800 osobom. Według danych Poltransplant w minionym roku było 573 tzw. zmarłych dawców rzeczywistych, czyli tych, od których można było pobrać narządy do transplantacji. Przeszczepiono 977 nerek, 523 wątroby, 178 serc i 98 płuc. Polscy lekarze przeprowadzili ponadto 4 transplantacje trzustek (rzadkie i wyjątkowo trudne operacje) i 24 nerki wraz z trzustką.
Czytaj też: Ten przeszczep do niedawna był niemożliwy. Na własne oczy oglądamy epokowy zwrot w medycynie
Ale procedura przeprowadzona przez lekarzy z Duke Health może wytoczyć zupełnie nowy kierunek dla światowej transplantologii. Na upublicznienie efektów czekano ponad rok i teraz można z całą pewnością stwierdzić, że pierwszy na świecie częściowy przeszczep serca zakończył się pełnym sukcesem. Szczegóły opisano w czasopiśmie JAMA Network.
Przeszczep serca typu domino
Niemowlęta z poważnymi wadami zastawek serca stoją przed trudnym wyzwaniem, ponieważ nie ma żadnych implantów, które mogłyby rosnąć razem z nimi. Istniejące protokoły medyczne zakładają stosowanie syntetycznych zastawek, które nie rosną wraz z dzieckiem i trzeba je regularnie wymieniać, co z kolei wiąże się z 50-procentową śmiertelnością. Stosowanie implantów jest konieczne do czasu, kiedy pacjent urośnie na tyle, by pomieścić zastawkę serca pochodzącą od dorosłej osoby.
Czytaj też: Organ nie pochodził od człowieka. Ludzkim zwłokom przeszczepili świńskie serca
Lekarze z Duke Health postanowili zastosować czegoś nowego, wykonując wiosną 2022 r. pierwszego częściowego przeszczepu serca. Wykazało, że nowy sposób pobrania zastawek stosowany podczas częściowego przeszczepu serca doprowadził do powstania dwóch dobrze funkcjonujących zastawek i tętnic, które rosną wspólnie z dzieckiem, jakby były rodzimymi naczyniami.
Po ponad roku obserwacji młodego pacjenta można stwierdzić, że ta technologia działa. Dziecko rozwija się prawidłowo, a jego serce funkcjonuje normalnie i nic nie wskazuje na to, by miało się to zmienić. Co więcej, młody pacjent wymaga ok. 1/4 dawki leków immunosupresyjnych niż pełny przeszczep serca, co potencjalnie pozwala uchronić się przed groźnymi skutkami ubocznymi.
Innowacyjna procedura może utorować drogę do przeszczepów serca typu domino, w których jeden organ może uratować dwa życia. Podczas takiej operacji, pacjentowi, który ma zdrowe zastawki, ale potrzebuje silniejszego mięśnia sercowego, przeszczepia się nowy organ, ale jeżeli zastawki w jego wadliwym sercu działały prawidłowo, to przekazuje się je kolejnej osobie. To minimalizuje liczbę marnowanych organów, wywołując wspomniany efekt domina.
Dr Joseph W. Turek, kardiochirurg z Duke Health, który przeprowadził przełomową operację, mówi:
Można potencjalnie podwoić liczbę serc wykorzystywanych w transplantologii i uratować życie wielu dzieciom. Ze wszystkich oddanych serc mniej więcej połowa spełnia kryteria umożliwiające pełny przeszczep, ale uważamy, że taka sama liczba serc mogłaby zostać wykorzystana w celu wszczepienia zastawek. Jeśli do łańcucha dostaw wprowadzimy oddane serca, które nie zostały wykorzystane i dodamy zastawki z przeszczepów serca typu domino, może to globalnie wywołać istotną zmianę.
Procedurę częściowego przeszczepu serca przeprowadzono 13 razy w czterech ośrodkach na całym świecie, w tym 9 razy w Duke Health, z których kilka było przeszczepami serca typu domino. Kolejnym kluczowym etapem będzie poddanie tej innowacji badaniu klinicznemu. Ten krok jest niezbędny, aby znacząco zwiększyć liczbę zabiegów, a tym samym zmienić dostępność przeszczepianych serc na większą skalę.