Tell el-Farma (Pelusium) to stanowisko archeologiczne z późnego okresu faraońskiego. Miejsce to często było używane również w czasach grecko-rzymskich i bizantyjskich – znajdują się tam również pozostałości z czasów wczesnego chrześcijaństwa i islamu.
Archeolodzy odkopali ruiny świątyni przez bramę wejściową, gdzie zauważono dwie potężne zwalone kolumny granitowe. Bramę tę zniszczoną podczas trzęsienia ziemi w czasach starożytnych. Na odkrycie trafiono przypadkiem.
Naukowcy namierzyli także zestaw granitowych bloków, które prawdopodobnie były częścią schodów, po których wierni dostawali się do świątyni. Prace na stanowisku archeologicznym Tell el-Farma będą kontynuowane.
Niezwykła świątynia wśród piramid
Pelusium znajdowało się przy najbardziej wysuniętym na wschód ujściu Nilu. Teren o długości blisko 6,5 km jest otoczony miękkim, pokrytym solą błotem i mokradłami, pozostałościami po dwóch odnogach Nilu, które niegdyś otaczały miasto. Starożytna nazwa miasta, pochodząca od greckiego “pelos”, czyli “błoto” lub “muł”, odzwierciedla jego położenie.
Miasto miało ogromne znaczenie strategiczne. Było zarówno punktem wyjścia dla egipskich wypraw do Azji, jak i punktem wejścia dla obcych najeźdźców, którzy próbowali podbić Egipt. W czasie pokoju było ważnym punktem handlowym, a w okresie grecko-rzymskim stało się jednym z najbardziej ruchliwych portów Egiptu – drugim po Aleksandrii. Statki ze wschodniej części Morza Śródziemnego i karawany z Syrii i Palestyny przybywały tu, by wymieniać się towarami, takimi jak wino, oliwa i miód, które transportowano do Egiptu i nad Morze Czerwone barkami na Nilu i drogami lądowymi.
Wykopaliska na tym terenie rozpoczęły się na początku 1900 r., kiedy Jean Clédat, francuski egiptolog, znalazł starożytne greckie inskrypcje, które wskazywały na istnienie świątyni Zeusa-Kasiosa. Nie została ona jednak wtedy odkopana.
Zeus-Kasios to termin stanowiący połączenie Zeusa – najwyższego boga w mitologii greckiej – i góry Kasios w Syrii, gdzie niegdyś oddawano Zeusowi cześć.
Napisy znalezione na ruinach odkopanych w Tell el-Farma wskazują na to, że świątynia została odnowiona przez rzymskiego cesarza Hadriana. Prace renowacyjne zostały zlecone Tytusowi Flawiuszowi Titanasowi, gdy ok. 130 r. Hadrian odbył podróż do Egiptu, prezentując potęgę Rzymu i stawiając spektakularne pomniki.
Cały teren zostanie gruntownie przeszukany, a badania fotogrametryczne pomogą ustalić, jak kiedyś wyglądała świątynia. Odkrycie to na pewno ściągnie do Egiptu kolejnych turystów.