W 1986 r. w Czarnobylskiej Elektrowni Atomowej doszło do największej w historii ludzkości katastrofy jądrowej. Skutki promieniowania uwolnionego do atmosfery odczuli ludzie, ale także rośliny i zwierzęta. Ponad 30 lat po tych wydarzeniach, Czarnobyl jest jednym z największych rezerwatów przyrody w Europie, stanowiącym schronienie dla wielu zagrożonych gatunków, w tym niedźwiedzi, wilków i rysi.
Czytaj też: Wpaść jak… żaby w bagno. Naukowcy znaleźli śmiertelną pułapkę sprzed 45 milionów lat
Naukowcy z Universidad de Oviedo zwrócili uwagę na czarnobylskie żaby, a dokładniej rzekotki wschodnie (Hyla orientalis) o nietypowym, czarnym odcieniu. Gatunek ten normalnie ma jasnozielone ubarwienie grzbietu, choć sporadycznie ciemniejsze osobniki występowały od zawsze. W strefie wokół Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej w ostatnim czasie zaczęło pojawiać się coraz więcej, coraz ciemniejszych osobników. To namacalny przykład działania ewolucji.
Dlaczego czarnobylskie żaby są ciemniejsze?
Melanina jest barwnikiem, który odpowiada za ciemny kolor wielu organizmów. U ludzi występuje głównie w skórze, we włosach, a także w naczyniówce, dzięki czemu promienie słoneczne mogą padać do wnętrza oka tylko przez źrenicę. Badania na grzybach potwierdziły, że melanina może nie tylko ograniczać negatywne skutki promieniowania UV, ale także jonizującego. Może także neutralizować reaktywne formy tlenu (RFT), zwiększając szanse na przeżycie.
Hiszpańscy w latach 2017-2019 szczegółowo przebadali ubarwienie rzekotek wschodnich w różnych rejonach północnej Ukrainy. Przeanalizowali ubarwienie grzbietowe skóry ponad 200 samców żab schwytanych w 12 różnych stawach hodowlanych, rozmieszczonych wzdłuż szerokiego gradientu skażenia radioaktywnego.
Wnioski opisane w czasopiśmie Evolutionary Applications ujawniają, że żaby z Czarnobyla mają znacznie ciemniejsze ubarwienie niż żaby schwytane w obszarze poza strefą wykluczenia. Niektóre są wręcz “czarne jak smoła”. To ubarwienie nie jest związane z poziomami promieniowania, których zwierzęta doświadczają obecnie – jest ono pamiątką po czasach, gdy skażenie było ekstremalne. Ściemnienie koloru skóry, zwiększenie stężenia melaniny – to były jedyne możliwe mechanizmy ewolucyjne do zaadaptowania “na już”. W przeciwnym razie gatunek mógłby wyginąć.
Czytaj też: Ewolucja człowieka jednak nadal pełna nieścisłości. Badacze wytknęli poważne błędy
W przypadku czarnobylskich żab doszło do “przyspieszonej” ewolucji w odpowiedzi na promieniowanie. Od katastrofy minęło ponad 10 pokoleń żab, a mimo to przyroda nadal jest gotowa na ewentualną powtórkę.
Cały artykuł o ewolucyjnych przystosowaniach czarnobylskich żab jest do przeczytania na The Conversation.